Monitor Prawniczy
nr 4/2025
Potrzeba nowego kształtu przymusu adwokacko-radcowskiego w KPC - bariery i wyzwania
DOI: 10.32027/MOP.25.4.2
Autor jest profesorem w Zakładzie Postępowania Cywilnego WPiA UAM w Poznaniu
Abstrakt
W postępowaniu cywilnym przed sądami powszechnymi strony mogą zasadniczo działać osobiście. Ustanowienie przymusu adwokacko-radcowskiego oznacza pozbawienie strony zdolności postulacyjnej, przy czym w sądowym postępowaniu cywilnym ma to aktualnie charakter wyjątkowy.
Celem przymusu adwokacko-radcowskiego jest zapewnienie stronie pomocy prawnej na poziomie profesjonalnym, przy czym jego ustanowienie służy profesjonalizacji postępowania w ogólności, co skutkuje nie tylko lepszymi warunkami w postępowaniu dla samej strony, lecz także ułatwia prowadzenie sprawy sądowi. Prawidłowo realizowana przymusowa reprezentacja strony lub uczestnika postępowania stwarza szansę na szybszy bieg postepowania, a przez to na jego krótszy czas trwania, co wpływa pozytywnie także na możliwość rozpatrzenia przez sąd w tym samym czasie większej liczby spraw.
Można zasadnie przyjąć, że pożądany kształt i zakres przymusu adwokacko-radcowskiego nie budzi w środowisku procesualistów (i to zarówno teoretyków, jak i praktyków) większych rozbieżności, a został wypracowany jeszcze przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego, która została rozwiązana w 2015 r. Pomimo to, jak się wydaje, szansa na jego szersze uwzględnienie w sądowym postępowaniu cywilnym możliwa chyba będzie dopiero na kartach nowego Kodeksu postępowania cywilnego. Nie wyklucza to jednak podejmowania tego zagadnienia już teraz, a to w celu wypracowania rozwiązań prawnych będących efektem głębszej i szerszej analizy teoretycznej oraz praktycznej.
Trzeba bowiem zauważyć, że odnośnie do problematyki przymusu adwokacko-radcowskiego niezasadne byłoby zawężenie pola widzenia jedynie do uzasadnienia potrzeby oraz prawnej analizy tej instytucji. W dyskusji na temat potrzeby zmian odnośnie do kształtu i zakresu przymusu adwokacko-radcowskiego w postępowaniu cywilnym konieczne zatem jest rozważenie, na ile podmioty, których w jakimś zakresie dotyczy przymus adwokacko-radcowski, są zainteresowane i zdeterminowane, aby stał się on istotną formą czynności procesowych uczestników postępowania cywilnego. Kwestia ta wymaga zdefiniowania znaczenia i stosunku do przymusu adwokacko-radcowskiego, jaki prezentują uczestnicy postępowania, profesjonalni pełnomocnicy, sąd i sam ustawodawca.
Słowa kluczowe
przymus adwokacko-radcowski, przymusowe zastępstwo procesowe, pełnomocnicy procesowi, zdolność postulacyjna, zwolnienie od kosztów sądowych, pełnomocnik z urzędu
Bibliografia
W. Cyrul, Proceduralne ujęcie tworzenia prawa, https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/196f6664-3aeb-4477-a905-790659eb67a8/content; T. Ereciński, Kilka refleksji o przymusie adwokacko - radcowskim [w]: J. Żuławski (red), XX lat samorządu radców prawnych 1982 - 2002, Warszawa 2002; D. Gajos-Kaniewska, #RZECZoPRAWIE - Aneta Łazarska: jaka współpraca sędziów z adwokatami, https://www.rp.pl/sady-i-trybunaly/art3017401-rzeczoprawie-aneta-lazarska-jaka-wspolpraca-sedziow-z-adwokatami; A. Jarocha, Przymus adwokacko - radcowski w postepowaniu cywilnym, czyli od przyprawców do gwarantów profesjonalizmu procesowego: Zaufanie strony a odmowa sporządzenia przez pełnomocnika nadzwyczajnego środka zaskarżenia [w:] Tajemnica adwokacko - radcowska i notarialna oraz inne środki ochrony zaufania w postępowaniu cywilnym, pod red. S. Cieślaka, Warszawa 2022; M. Iaroslavska, Bezwzględny przymus adwokacko - radcowsko - rzecznikowski a prawo do sądu [w:] Konstytucyjne aspekty procesu cywilnego, pod red. A. Orzeł-Jakubowskiej, T. Zembrzuskiego, Warszawa 2023; M. Kaczyński, Pełnomocnik z urzędu w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2014; K. Knoppek [w:] Kodeks postepowania cywilnego. Komentarz. T. I. Artykuły 1-366, pod red. T. Wiśniewskiego, Warszawa 2021; S. Krześ, Zgrzyty między adwokatami a Sądem Najwyższym, publikacja: 27.3.2007 r., https://www.rp.pl/zawody-prawnicze/art8537931-zgrzyty-miedzy-adwokatami-a-sadem-najwyzszym; P. Kuczma, Przymus adwokacko-radcowski w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” Nr 1(59)/2021, s. 41, https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ppk/59/ppk5902.pdf; K. Markiewicz [w:] Reforma postepowania cywilnego w świetle projektów Komisji Kodyfikacyjnej, pod red. K. Markiewicza, Warszawa 2011; M. Matusiak-Frącczak, Przymus adwokacki we Francji na tle prawa do sprawiedliwego procesu w świetle art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Prawa Człowieka, „Palestra” Nr 1-2/2023; K. Sobczak, Adwokat pomocnikiem sądu, ale bez przesady, https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/adwokat-pomocnikiem-sadu-ale-bez-przesady,183883.html; The European Commission for the Efficiency of Justice. 2018. European judicial systems. Efficiency and quality of justice, https://rm.coe.int/rapport-avec-couv-18--9-2018-en/16808def9c; T. Zembrzuski, Zaufanie strony a odmowa sporządzenia przez pełnomocnika nadzwyczajnego środka zaskarżenia [w:] Tajemnica adwokacko - radcowska i notarialna oraz inne środki ochrony zaufania w postępowaniu cywilnym, pod red. S. Cieślaka, Warszawa 2022.
