Monitor Prawniczy
nr 2/2025
Znaczenie bilateralnych konwencji międzynarodowych w polskim systemie źródeł prawa prywatnego międzynarodowego - kilka uwag na tle przepisów rozporządzenia spadkowego
DOI: 10.32027/MOP.25.2.5
Autor jest adiunktem w Katedrze Prawa Cywilnego WPiA Uniwersytetu Łódzkiego
Abstrakt
Wyznaczenie prawidłowej hierarchii źródeł prawnych wskazujących prawo właściwe dla spraw spadkowych w polskim porządku normatywnym stanowi istotne wyzwanie praktyczne. Silny wpływ na skomplikowanie tego zagadnienia wywiera fakt związania się przez polskiego prawodawcę licznymi konwencjami bilateralnymi z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego. Mając na uwadze obowiązywanie w Polsce rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z 4.7.2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego, należy każdorazowo wyznaczyć stosunek tego aktu prawnego z poszczególnymi umowami dwustronnymi.
Próbę rozstrzygnięcia takiego „konfliktu norm” podjął Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 12.10.2023 r., na tle aktualnie popularnej w orzecznictwie umowy polsko-ukraińskiej. W ramach prowadzonego wywodu Trybunał prawidłowo uznał pierwszeństwo przywołanej konwencji bilateralnej przed przepisami rozporządzenia spadkowego.
W ramach omówienia wyroku autor stara się przybliżyć zagadnienia związane ze współwystępowaniem w polskim porządku prawnym norm kolizyjnych o różnym pochodzeniu, w kontekście wiążących Polskę umów dwustronnych. Ostatecznie stawia się pytanie o współczesne znaczenie takich konwencji w rodzimym porządku prawnym.
Słowa kluczowe
prawo prywatne międzynarodowe, międzynarodowe prawo spadkowe, konwencje bilateralne, wybór prawa właściwego dla dziedziczenia
Bibliografia
M. Czepelak, Umowa międzynarodowa jako źródło prawa prywatnego międzynarodowego, Warszawa 2008; P. Czubik [w:] Unijne rozporządzenie spadkowe Nr 650/2012. Komentarz, pod red. M. Załuckiego, Warszawa 2018; tenże, Obowiązywanie norm kolizyjnych z umów o pomocy prawnej zawartych z Białorusią, Ukrainą i Rosją w obrębie materii objętej zakresem zastosowania rozporządzeń europejskich, „Nowy Przegląd Notarialny” Nr 3/2015; M. Margoński, Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego. Komentarz, pod red. K. Osajdy, Legalis 2024; A. Mączyński, Wielość źródeł prawa prywatnego międzynarodowego i spowodowane nią kolizje norm kolizyjnych (na przykładzie norm dotyczących zobowiązań alimentacyjnych) [w:] Rozprawy z prawa prywatnego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Aleksandrowi Oleszce, pod red. A. Dańko-Roesler, J. Jacyszyna, M. Pazdana, W. Popiołka, Warszawa 2012; F. Nowak, Forma rozrządzeń na wypadek śmierci w prawie prywatnym międzynarodowym, Warszawa 2022; M. Pazdan, Notariusz a wybór prawa w sprawach spadkowych, „Rejent” Nr 8/2024; tenże, Prawo prywatne międzynarodowe, Warszawa 2012; tenże, Zakres zastosowania rozporządzenia spadkowego [w:] Nowe europejskie prawo spadkowe, pod red. M. Pazdana, J. Góreckiego, Warszawa 2015; A. Srokowska, Wybór prawa do dziedziczenia (professio iuris successoria) w świetle rozporządzenia UE nr 650/2012. Studium przypadku - analiza sprawy prejudycjalnej C-21/22, „Kwartalnik Prawa Międzynarodowego” Nr 3/2022; M. Szpunar [w:] System Prawa Prywatnego. T. 20A. Prawo prywatne międzynarodowe, pod red. M. Pazdana, Warszawa 2014; M. Szpunar, K. Pacuła [w:] Prawo prywatne międzynarodowe. Komentarz, pod red. M. Pazdana, Warszawa 2018; J. Turłukowski [w:] Polsko-ukraińska umowa o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych. Komentarz do przepisów o sprawach cywilnych, pod red. M. Pilicha, Warszawa 2023; E. Wierzbowski, Prawo rodzinne i spadkowe europejskich państw socjalistycznych. T. I, Warszawa 1965; M. Wojewoda, Problematyka kolizyjnoprawna w praktyce urzędów stanu cywilnego oraz w ustawie - Prawo o aktach stanu cywilnego z 2014 r., „Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego” Nr 17/2015; A. Wysocka-Bar, Wybór prawa w międzynarodowym prawie spadkowym, Warszawa 2013.
