Monitor Prawniczy

nr 7/2024

Wiedźmin - Geralt z Rivii czy po prostu męska wiedźma? Prawnoautorskie aspekty postaci Białego Wilka

DOI: 10.32027/MOP.24.7.2
Łukasz Maryniak
Dr. Autor jest adiunktem na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Specjalizuje się w prawie własności intelektualnej ze szczególnym uwzględnieniem środowiska internetowego oraz ochrony folkloru i niematerialnego dziedzictwa kulturowego
Abstrakt

Postać Wiedźmina jest fenomenem światowym. Ogromną popularnością cieszą się nie tylko powieści i opowiadania autorstwa Andrzeja Sapkowskiego, ale także stworzone na ich podstawie gry komputerowe i serial Netflixa. Wykorzystywanie postaci Geralta z Rivii we własnej twórczości wywołuje liczne problemy teoretyczne i praktyczne związane z prawem autorskim. W niniejszym artykule omówiono najważniejsze z nich, tj. przede wszystkim spór Andrzeja Sapkowskiego z CD Projekt i żądanie podwyższenia wynagrodzenia autorskiego na podstawie tzw. klauzuli bestsellerowej oraz granicę pomiędzy twórczością zależną a dozwoloną inspiracją.

Słowa kluczowe
wiedźmin, klauzula bestsellerowa, inspiracja, prawo autorskie
Bibliografia
R. Badowski, Wiemy, za ile Sapkowski sprzedał prawa do Wiedźmina. Nie dziwimy się, że pluje sobie w brodę, https://innpoland.pl/135067,wiemy-za-ile-sapkowski-sprzedal-prawa-do-wiedzmina-nie-dziwimy-sie-ze-pluje-sobie-w-brode; A. Baran, Podwyższenie wynagrodzenia twórcy w przypadku rażącej dysproporcji pomiędzy jego wynagrodzeniem a korzyściami nabywcy autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcy (klauzula bestsellerowa)”, ZNUJ Nr 1/2019; J. Barta, R. Markiewicz [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. J. Barty, R. Markiewicza, Warszawa 2011; K. Brylak-Hudyma, Roszczenie twórcy o podwyższenie wynagrodzenia, „Prawo Mediów Elektronicznych” Nr 4/2019; M. Cichoński, Wither, nie Wiedźmin. Zyskaliśmy markę rozpoznawalną na całym globie”, https://forsal.pl/artykuly/1445518,netflix-witcher-wiedzmin-zyskalismy-marke-rozpoznawalna-na-calym-globie.html; S. Czubkowska, Grosza i sławy daj tłumaczowi. Autor angielskiego tłumaczenia sagi o Wiedźminie idzie na wojnę z Netflixem. NEWS SW+, https://spidersweb.pl/plus/2021/07/tlumacz-wiedzmin-netflix-proces-witcher-sapkowski; A. Flegel, Roszczenie o podwyższenie wynagrodzenia twórcy z art. 44 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych na tle termination right oraz rozwiązań niderlandzkich, „Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis”, 2020, vol. 9(2); B. Giesen, Godziwe wynagrodzenie twórców i wykonawców w ramach umów o eksploatację w świetle dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/790, ZNUJ Nr 3/2020; K. Grzybczyk [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. P. Ślęzak, Legalis 2017; M. Kamiński, Polepione wątki, https://www.filmweb.pl/reviews/recenzja-filmu-Wied%C5%Bamin-319; D. Kiełb, Podniesienie wynagrodzenia twórcy na podstawie art. 44 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, „Przegląd Prawa Handlowego” Nr 7/2017; Ł. Kijek, Sapkowski chce milionów za „Wiedźmina”. Prezes CD Projektu: My tego konfliktu nie wywołujemy”, https://next.gazeta.pl/next/7,151003,23996514,sapkowski-chce-milionow-za-wiedzmina-prezes-cd-projektu.html; J. Kralka, Oto dlaczego CD Projekt RED dobrze zrobił, nie idąc do sądu z Andrzejem Sapkowskim, https://bezprawnik.pl/ugoda-sapkowski-cd-projekt-red/; K. Krzemień, Wiedźmin zza wschodniej granicy, https://lubimyczytac.pl/oficjalne-recenzje-ksiazek/2532/wiedzmin-zza-wschodniej-granicy; E. Krzywicka, Śladami Białego Wilka. O ukraińsko-rosyjskich Opowieściach ze świata wiedźmina [w:] Wiedźmin - polski fenomen popkultury, pod red. R. Dudzińskiego, red. J. Płoszaj, Wrocław 2016; E. Laskowska, Konstytucyjne podstawy ochrony prawnoautorskiej [w:] Prace z prawa własności intelektualnej, 2015/130; M. Markowski, Geralt z Rivii - antybohater w roli bohatera fantasy [w:] „Wiedźmin - polski fenomen popkultury”, pod red. R. Dudzińskiego, red. J. Płoszaj, Wrocław 2016; Ł. Maryniak, Pojęcie stosownego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a jego rynkowy charakter, „Zeszyty Naukowe KUL” Nr 1/2018; J. Mather, Toss a Coin to Your Author: PW Talks with Andrzej Sapkowski, https://www.publishersweekly.com/pw/by-topic/authors/interviews/article/82269-toss-a-coin-to-your-author-pw-talks-with-andrzej-sapkowski.html; A. Michalak [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. A. Michalaka, Legalis 2019; A. Niewęgłowski, Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021; P. Obarski, 5 książek na podstawie gier, https://www.granice.pl/publicystyka/dobre-ksiazki-na-podstawie-gier-komputerowych/1176/1; N. Pachroń, Wiedźmin: jak rodził się fenomen kultowego Białego Wilka?; https://histmag.org/Wiedzmin-jak-rodzil-sie-fenomen-kultowego-Bialego-Wilka-23365; M. Pajda, B. Sieja, Sapkowski vs CD Projekt RED. Kto miał rację w wielkim sporze o Wiedźmina?, https://www.komputerswiat.pl/gamezilla/artykuly/sapkowski-vs-cd-projekt-red-kto-mial-racje-w-wielkim-sporze-o-wiedzmina/bblp2bj; A. Pązik [w:] Komentarz do ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych [w:] Ustawy autorskie. Komentarze. T. I, pod red. R. Markiewicza, Warszawa 2021; J. Płoszaj, Przygody pewnego wiedźmina. Konstrukcja i destrukcja schematów fabularnych w opowiadaniach Sapkowskiego [w:] Wiedźmin - polski fenomen popkultury, pod red. R. Dudzińskiego, J. Płoszaj, Wrocław 2016; K. Sobczak, Prof. Markiewicz: Andrzej Sapkowski może żądać dodatkowej zapłaty za «Wiedźmina», https://www.prawo.pl/biznes/andrzej-sapkowski-domaga-sie-60-mln-za-wiedzmina-opinia-prof,308376.html; K. Sobczyk-Sarbińska [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, pod red. W. Machały, R.M. Sarbińskiego, Warszawa 2019; E. Sorokina, Семантические процессы в лексике национального языка как отражение развития национальной культуры, „Polilog. Studia Neofilologiczne” Nr 4/2014; K. Sułkowski, Wiedźmin na Netfliksie podkręcił sprzedaż gier i książek o ponad 550%, https://www.centrumxp.pl/Publikacja/Wiedzmin-na-Netfliksie-podkrecil-sprzedaz-gier-i-ksiazek-o-ponad-550; J. Szyjewska-Bagińska Joanna [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. E. Ferenc-Szydełko, Legalis 2021; T. Targosz, A imię jego „Wiedźmin” (44). Kilka uwag o klauzuli bestsellerowej, https://www.traple.pl/a-imie-jego-wiedzmin-44-kilka-uwag-o-klauzuli-bestsellerowej/; T. Targosz [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, pod red. D. Flisaka, Warszawa 2015; D. Ucherek, Czarodziejki (i czarodzieje) w świecie wiedźmina [w:] Wiedźmin - polski fenomen popkultury, pod red. R. Dudzińskiego, J. Płoszaj, Wrocław 2016; Z. Woźnicki, Tylko 3% 2. sezonu Wiedźmina to wierna adaptacja książki, fan zebrał wszystkie sceny, https://filmomaniak.pl/newsroom/wiedzmin-w-2-sezonie-tylko-w-3-wiernie-zaadaptowano-ksiazki/z824198; A. Wróblewska, Jak napisać bestseller? O genezie popularności Wiedźmina z perspektywy socjologii literatury [w:] Wiedźmin - polski fenomen popkultury, pod red. R. Dudzińskiego, J. Płoszaj, Wrocław 2016; J. Zagalski, Rosjanie pokochali polskiego bohatera. Wiedźmin podbijał świat długo przed serialem”, https://ksiazki.wp.pl/wiedzmin-witcher-andrzej-sapkowski-fantasy-fenomen-rosja-6517117753907329a; M. Załucki [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. P. Ślęzaka, Legalis 2017; M. Zwierzchowski, „Wiedźmin” jako światowy fenomen, https://marcinzwierzchowski.pl/wiedzmin-jako-swiatowy-fenomen/.