Bibliografia
C. Ando, Fact, Fiction, and Social Reality in Roman Law, w: Legal Fictions in Theory and Practice. Law and Philosophy Library Vol. 110 (eds. M. Del Mar, W. Twining), Heidelberg-New York-Dordrecht-London 2015;
V. Andrioli, Presunzioni. Diritto romano NDI 1966, Vol. 13;
Angelus de Ubaldis, Lectura super prima parte Digesti veteris. Mit Vorrede an den Leser Und Genealogie der Familie Ubaldis, Milano 1477;
Bartolus de Saxoferatto, In primam ff. veteris partem. Cum adnotationibus, Venetiis 1570;
F. Baylis, The ethics of creating children with three genetic parents, Reproductive Biomedicine Online 26, 2013, DOI: 10.1016/j.rbmo.2013.03.006;
M.A. Benedetto, Baldo degli Ubaldi, NDI 1958, Vol. 2;
M.A. Benedetto, Bartolo da Sassoferrato, NDI 1958, Vol. 2;
O. Bogucki, Sposoby pojmowania „historyczności” wykładni prawa, PiP 2015, Nr 9(835);
D.E. Brown, Human universals, New York 1991;
J.A. Brundage, The Medieval Origins of the Legal Profession: Canonists, Civilians, and Courts, Chicago 2008;
E. Bund, Lenel, Otto, NDB 1985, Bd. 14, s. 204-205 (Online-Version: https://www.deutsche-biographie.de/pnd116899 611.html#ndbcontent);
A. Campitelli, Presunzione. Diritto intermedio, w: Enciclopedia del diritto (ed. F. Santoro-Passarelli), Vol. 35, Milano 1986;
L. Capogrossi Colognesi, Mélanges de l’École française de Rome, Antiquité 1990, Vol. 102, No.1;
J. Carbone, N.R. Cahn, The Past, Present and Future of the Marital Presumption, The International Survey of Family Law 2013, https://scholarship.law.gwu.edu/faculty_publications/1017/;
W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Bérier, Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2018;
M.E. de las Casas León, Las máximas “mater semper certa est” y “conceptus pro iam nato habetur”: su evolución hasta el derecho actual, Madrid 2021;
F. de Zulueta, The Liber Pauperum of Vacarius, London 1927;
D. Dickenson, B. van Beers, Surrogacy: New Challenges to Law and Ethics, The New Bioethics 2020, Vol 26, No. 4, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/20502877.2020.1835205;
Digesta Iustiniani. Digesta justyniańskie. Tekst i przekład [red. T. Palmirski (i in.)], t. I (ks. 1-4) i II (ks. 5-11), Kraków 2013;
Digesta Iustiniani, w: Corpus iuris civilis, Vol. 1 (eds. T. Mommsen, P. Krueger), Berolini 1895;
R. Domingo, Vacario (ca. 1120-post 1198), w: Juristas universales (ed. R. Domingo), Vol. I, Madrid 2004;
G. Donatuti, Le praesumptiones iuris come mezzi di svolgimento del diritto sostanziale romano, w: G. Donatuti , Studi di diritto romano (ed. R. Reggi), Milano 1976, Vol. I;
G. Donatuti, Le praesumptiones iuris in diritto romano, w: G. Donatuti, Studi di diritto romano (ed. R. Reggi), Milano 1976, Vol. I;
M. Duggan, Mater Semper Certa Est, Sed Pater Incertus? Determining Filiation of Children Conceived via Assisted Reproductive Techniques: Comparative Characteristics and Visions for the Future, Irish JLS 2014, No 4 (1);
M. Duplá, T. Marín, El principio mater semper certa est ¿a debate? La nueva legislación sobre reproducción asistida y sus consecuencias, w: Fundamenta iuris. Terminología, Principios e Interpretatio (ed. Resina P. Sola), Almería 2012;
A. Fernández Barreiro, Autorización pretoria para la “in ius vocatio”, Studia et Documenta Historiae et Iuris 1971, No. 37;
P. Fiedorczyk, Status prawny dzieci pozamałżeńskich w prawie rodzinnym pierwszych lat Polski Ludowej, Miscellanea Historico-Iuridica 2014, t. 13(2);
P. Fiedorczyk, Unifikacja i kodyfikacja prawa rodzinnego w Polsce (1945-1964), Białystok 2014;
Fundamental legal problems of surrogate motherhood. Global perspective (ed. P. Mostowik), Warszawa 2019;
A. Gerloch, Funkcje oraz metodologia wykładni prawa, FP 2014, Nr 6(26);
A.M. Giomaro, La presenza di Papiniano e Paolo nella formazione giuridica offerta dalle scuole tardo antiche e giustinianee, Studi Urbinati, A - Scienze giuridiche, politiche ed economiche 2016, Vol. 67, Nr 1-2, DOI: http://dx.doi.org/10.14276/1825-1676.585;
J. Graham [et al.], Moral Foundations Theory. The Pragmatic Validity of Moral Pluralism, Advances in Experimental Social Psychology 2013, Vol. 47, DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-12-407236-7.00002-4 (dostęp: 27.8.2024 r.) oraz http://www.moralfoundations.org/;
D. Gruenbaum, Foreign Surrogate Motherhood: mater semper certa errat, The American Journal of Comparative Law 2012, Vol. 60, No. 2;
G. Guastella, La rete del sangue: simbologia delle relazioni e modelli dell’identità nella cultura romana, Materiali e discussioni per l’analisi dei testi classici 1985, No. 15;
J. Haberko, T. Sokołowski, w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz (red. H. Dolecki, T. Sokołowski), Warszawa 2013;
K. Hackl, Die Festellung der Vaterschaft und der väterlichen Gawahlt, ZRG RA 1973, No. 90;
K. Hackl, Praeiudicium im klassischen römischen Recht, Salzburg-München 1976;
J. Haidt, C. Joseph, Intuitive ethics: How innately prepared intuitions generate culturally variable virtues. Daedalus, Vol. 133(4);
J. Haidt, Prawy umysł. Dlaczego dobrych ludzi dzieli religia i polityka?, tł. A. Nowak-Młotnikowska, Sopot 2014;
A.-C. Harders, Agnatio - cognatio - consanguinitas: Kinship and Blood in Ancient Rome, w: Blood and Kinship: Matter for Metaphor from Ancient Rome to the Present [eds. C. Johnson (et. al.)], New York 2013;
S.F. Harley, Illegitimacy, Berkeley 1975;
E. Holewińska-Łapińska, Proces o ustalenie ojcostwa w aspekcie realizacji praw ojców, Prawo w działaniu. Sprawy cywilne 2016, Nr 25;
E. Holewińska-Łapińska, Sprawy o zaprzeczenie ojcostwa, Warszawa 2020, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2020 /12/IWS_Holewi%C5%84ska-%C5%81api%C5%84ska-E._Sprawy-o-zaprzeczenie-ojcostwa.pdf;
E. Holewińska-Łapińska, Ustalenie ojcostwa przez sąd z rozstrzygnięciem o władzy rodzicielskiej ojca (Raport z badania orzecznictwa), Warszawa 2016, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/08/IWS_Holewi%C5%84ska-%C5%81api%C5%84ska-E._Ustalenie-ojcostwa-przez-s%C4%85d-z-rozstrzygni%C4%99ciem-o-w%C5%82adzy-rodzicielskiej-ojca-Raport-z-badania-orzecznictwa.pdf;
T. Honoré, Justinian Digest. Character and Compilation, Oxford 2010;
U. Huber, Savignys Lehre von der Auslegung der Gesetze in heutiger Sicht, Juristen Zeitung 2003, No 1(58);
J. Ignatowicz, M. Nazar, Prawo rodzinne, Warszawa 2016;
J. Ignatowicz, Prawo rodzinne. Zarys wykładu, Warszawa 1987;
J. Ignatowicz, w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz (red. B. Dobrzański, J. Ignatowicz), Warszawa 1975;
H.F. Jolowicz, The Stone that the Builders Rejected; Adventures of Some Civil Law Texts, Seminar 1954, No. 12;
M. Jones, Master Vacarius, civil lawyer, canon of Southwell and parson of Norwell, Nottinghamshire, w: Le pouvoir et la foi au Moyen Âge. En Bretagne et dans l’Europe de l’Ouest (eds. S. Soleil, J. Quaghebeur), Rennes 2010 (https://books.openedition.org/pur/141477);
A. Jurewicz, Domniemanie ojcostwa - “ratio decidendi” ustawodawcy, ZP 2006, Nr 6(1);
A. Jurewicz, Praesumptio Muciana - przegląd literatury, w: Współczesna romanistyka prawnicza w Polsce (red. A. Dębiński, M. Wójcik), Lublin 2004;
A. Jurewicz, Problem domniemania w rzymskim ius ad personas pertinet, Olsztyn 2008;
M. Kaser, Beweist und Vermutung in römischen Formularprozeß, ZRG RA 1954, No. 71;
M. Kaser, Das römische Privatsrecht, Bd. I, München 1971;
M. Kaser, K. Hackl, Das römische Zivilprozessrecht München 1996;
G. Klinberg, Handbuch des Römischen Privatrechts [Hrsg. U. Babusiaux (et al.)], Bd 1, Tübingen 2023;
E. Koch, Pater semper incertus, Rechtshistorisches Journal 1990, No. 9;
K. Kolańczyk, Prawo rzymskie, Warszawa 2021;
Ł.J. Korporowicz, Prawo rzymskie w Anglii w XVIII wieku. Nauczanie, studia, nauka, Łódź 2019;
A. Krauß, Baldus de Ubaldis, w: Deutsche und Europäische Juristen (Hrsg. Kleinheyer, Schröder), Heidelberg 1996
A. Krauß, Bartolus de Saxoferrato, w: Deutsche und Europäische Juristen aus neun Jahrhunderten (Hrsg. Kleinheyer, Schröder), Heidelberg 1996;
H.-K. Kraus, Savigny, Karl Friedrich von, NDB 2005, Bd. 22; (Online-Version: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118605917.html#ndbcontent);
H.D. Krause, Creation of Relationships of Kinship, w: International Encyclopedia of Comparative Law (ed. M.A. Glendon), Vol. 4, Chapter 6, Berlin-Boston 2020;
D. Krekora-Zając, Prawo do poznania matki biologicznej według krajowego prawa rodzinnego, SPr 2014 Nr 1(197), DOI: https://doi.org/10.37232/sp.2014.1.5;
G. Kuleczka, Prawo rzymskie epoki pryncypatu wobec dzieci pozamałżeńskich, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1969;
W. Kunkel, Die römischen Juristen. Herkuft und soziale Stellung, Köln-Weimar-Wien 2001;
M. Kuryłowicz, „Illotis manibus”. Henryk Kupiszewski i współczesne dyskusje romanistyczne w Polsce, ZP 2015, Nr 15(2);
F. Lamberti, Suggestioni in tema «praesumptio Muciana», Rivista di diritto romano 2005, Vol. 5;
E. Landsberg, Savigny, Carl von, ADB 1890, Bd. 30[Online-Version]; URL: https://www.deutsche-biographie.de/pnd118605909.html#adbcontent;
F. Lanfranchi, D. 2, 4, 5: Pater is est...: regola o definitio?, Archivo Giuridico Filippo Serafini 1968;
F. Lanfranchi, Prime considerazoni sull’impugnativita di paternità in diritto romano classico, w: Studi in onore di Edoardo Volterra (ed. E. Volterra), Vol. 4, Milano 1971;
F. Lanfranchi, Ricerche sulle azioni di stato nella filiazione in diritto romano. 2. La c. d. presunzione di paternita, Bologna 1964;
H. Lange, M.M. Kriechbaum, Römisches Recht im Mittelalter, Bd. II. Die Kommentatoren, München 2007;
H. Lange, Römisches Recht im Mittelalter, Bd. 1, Die Glossatoren, München 1997;
Lefebvre-Teillard, Autour de l’enfant. Du droit canonique et romain médiéval au code civil de 1804, Leiden-Boston 2008;
Lefebvre-Teillard, L’influence du droit canonique sur l’apparition d’une présomption de paternite, w: Der Einfluss der Kanonistik auf der europäische Rechtskultur, Bd. 1, Zivil- und Ziviprozessrecht (Hrsg. O. Condorelli, F. Roumy, M. Schmoeckel), Köln-Weimar-Wien 2009;
O. Lenel, Das Edictum perpetuum. Ein Versuch zu seiner Wiederherstellung. Mit dem für die Savigny-Stiftung ausgeschriebenen Preise gekrönt, Leipzig 1927;
O. Lenel, Paligenesia Iuris Civilis. Iuris consulorum reliquiae quae Iustiniani digestis continentur, ceteraque iuris prudentiae civilis fragmenta minora secundum auctores et libros, Vol. I, Lipsiae 1889;
S. Lepsius, Bartolus de Sassoferrato, w: Compendium auctorum Latinorum Medii Aevi (500-1500), Vol. 2(1), Firenze 2004;
E. Levy, Beweislast im klassischen Recht, Iura 1952, No. 3;
D. Liebs, Hofjuristen der römischen Kaiser bis Justinian, München 2010;
D. Liebs, Iulius Paulus. w: Die Literatur des Umbruchs. Von der römischen zur christlichen Literatur, 117 bis 284 n. Chr. (Hrsg. K. Sallmann), München 1997;
D. Liebs, Lateinische Rechtsregeln und Rechtssprichwörter. Zusammengestellt, übersetzt und erläutert, München 2007;
G. Longo, Diritto romano. Vol. 2, Diritto di famiglia, Roma 1940;
E. Loska, Legat w prawie rzymskim, ZP 3.1, 2003.
M. Lourdes, Ma. L., Martínez de Morentín Llamas, Régimen jurídico de las presunciones, Madrid 2007;
Ł. Marzec, Między Rzymem, Dunajem i Murem Hadriana. Prawo rzymskie i Europa w De Usu et Authoritate Iuris Civilis Romanorum in Dominiis Principum Christianorum (1653) Arthura Ducka, Kraków 2015;
C.A. Maschi, La conclusione della giurisprudenza classica all’età dei Severi. Iulius Paulus, w: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II (Hrsg. H. Temporini, W. Haase), Bd. 15, Berlin-New York 1976;
M. Melhuus, Problems of Conception. Issues of Law, Biotechnology, Individuals and Kinship, New York 2012;
E. Metzger, w: [Hrsg. U. Babusiaux (et al.)], Bd 1, Tübingen 2023;
T.M. Mohammed Q., I. Ho-Abdullah, Universality and Language Specificity: Evidence from Arab and English Proverbs, International Journal of Comparative Literature & Translation Studies 2021, Vol. 9, No.1;
Ph. Moreau, The Bilineal Transmission of Blood in Ancient Rome, w: Blood and Kinship. Matter for Metaphor from Ancient Rome to the Present [eds. C.H. Johnson (et al.)], New York-Oxford 2013;
J. Mulliez, Desygnacja ojca, w: Historia ojców i ojcostwa (red. J. Delumeau, D. Roche), tł. J. Radożycki, M. Paloetti-Radożycka, Warszawa 1995;
M. Niedośpiał, Zapis spadku, 2019 (niepub.) https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/116965/niedospial_zapis_spadku_2019.pdf?sequence=1&isAllowed=y;
M. Nowak, Bastards in Egypt. Social and Legal Illegitimacy in the Roman Era (The Journal of Juristic Papyrology. Supplement) Vol. XXXVII, Leuven-Paris-Bristol 2020;
Z. Padamsey, N.L. Rochefort, Paying the brain’s energy bill, Current Opinion in Neurobiology 2023, Vol. 78, DOI: https://doi.org/10.1016/j.conb.2022.102668;
Padoa-Schioppa, A History of Law in Europe. From the Early Middle Ages to the Twentieth Century, Cambridge 2017;
K. Pennington, Baldus de Ubaldis, 8 Rivista Internazionale di Diritto Commune 1997, No 35;
P.E. Pieler, Die Degesten, w: Handbuch des Römischen Privatrechts [Hrsg. U. Babusiaux (et al.)], Bd 1, Tübingen 2023;
J. Pietrzykowski, w: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz (red. K. Pietrzykowski), Warszawa 2023;
T. Piketty, Kapitał w XXI wieku, tł. A. Bilik, Warszawa 2015;
S.A. Pinker, Tabula rasa. Spory o naturę ludzką, tł. A. Nowak-Młynikowska, Gdańsk 2005;
J. Pölönen, Framing „Law and Society” in the Roman World, w: The Oxford Handbook of Roman Law and Society (eds. P.J. du Plessis, C. Ando, K. Tuori), Oxford 2016;
G. Pomata, Blood Ties and Semen Ties. Consanguinity and Agnation in Roman Law, w: Gender, Kinship, Power. A Comparative and Interdisciplinary History [eds. M.J. Maynes (et. al.)], Minneapolis 1992;
Ch. Radding, A. Ciaralli, The Corpus Iuris Civilis in the Middle Ages. Manuscripts and Transmission from the Sixth Century to the Juristic Revival, Leiden-Boston 2007;
R. Reggi, Presunzioni. Diritto romano, w: Enciclopedia del diritto (ed. F. Santoro-Passarelli), Vol. 35, Milano 1986;
Regulae Iuris. Ipotesi di lavoro tra storia e teoria del diritto (eds. C. Cascione, Masi C. Doria, C. Nitsch), Napoli 2016;
J. Reszczyński, Wstęp, w: Digesta Iustiniani. Digesta justyniańskie, t. I (ks. 1-4);
Rodríguez M. Puerto, La scienza giuridica romanistica e i principi giuridici, Annali della Facoltà Giuridica dell’Università di Camerino - Studi, 2020, No. 9, https://afg.unicam.it/2020/la-scienza-giuridica-romanistica-e-i-principi-giuridici;
F. Roumy, La contribution du droit canonique medieval à l’elaboration d’une typologie des filiations dans les droits europeens contemporains, w: Der Einfluss der Kanonistik auf der europäische Rechtskultur, Bd. 1, Zivil- und Ziviprozessrecht (Hrsg. O. Condorelli, F. Roumy, M. Schmoeckel), Köln-Weimar-Wien 2009;
W. Rozwadowski, Opera Minora, CPH 2013, t. 1-2;
J. Rückert, Friedrich Carl von Savigny, the Legal Method, and the Modernity of Law, Juridica International 2006, No 11, https://www.juridicainternational.eu/public/pdf/ji_2006_1_55.pdf;
J. Rückert, Savigny, Friedrich Carl von, w: Frankfurter Personenlexikon, 1982 (Onlineausgabe: https://frankfurter-personenlexikon.de/node/999);
B.A. Scelza, Marriage and Monogamy in Cross-Cultural Perspective, w: The Oxford Handbook of Human Mating (ed. D. Buss), Oxford 2023;
E. Schneider, Scheffer, Johann Theodor von, ADB 1890, Bd. 30 (Online-Version: https://www.deutsche-biographie.de/pnd100872980.html#adbcontent);
F. Schulz, Classical Roman Law, Oxford 1951;
F. Schulz, Geschichte der römischen Rechtswissenschaft, Weimar 1961;
B.D. Shaw, Raising and Killing Children: Two Roman Myths, Mnemosyne 2001, Vol. 54, No. 1;
D. Simon, Untersuchungen zum Justinianischen Zivilprozess, München 1969;
S. Solazzi, Pater is est quem nuptiae demonstrant, Iura 1956, Vol. 7;
H.-D. Spengler, Dogmatik, Systematik, Polemik. Untersuchungen zu Stil und Methode des Iulius Paulus, München 1998 (niepubl.);
J. Stelmach, Kodeks argumentacyjny dla prawników, Kraków 2003;
W. Stojanowska, M. Kosek, Nowelizacja prawa rodzinnego na podstawie ustaw z 6 listopada 2008 r. i 10.czerwca 2010 r. Analiza. Wykładnia. Komentarz, Warszawa 2011;
S. Szer, Prawo rodzinne, Warszawa 1966;
The Sage Handbook of Evolutionary Psychology. Applications of Evolutionary Psychology (ed. T.K. Shackelford), Los Angeles 2020;
The Sage Handbook of Evolutionary Psychology. Integration of Evolutionary Psychology with Other Disciplines (ed. T.K. Shackelford), Los Angeles 2020;
Ph.J. Thomas, Usus modernus pandectarum: a Spurious Transplant, Revue internationale des droits de l’antiquité 2000, No. 47;
Z. Tobor, Wykładnia historyczna, w: O prawie i jego dziejach księgi dwie. Studia ofiarowane profesorowi Adamowi Lityńskiemu w czterdziestopięciolecie pracy naukowej i siedemdziesięciolecie urodzin [red. M. Mikołajczyk (et al.)], Białystok-Katowice 2010, Ks. II.
M. Trębaczewska, „Mater semper certa est”? Medycyna a kwestia rodzicielstwa, w: Biologiczny wymiar życia populacji a jego socjologiczne interpretacje (red. M. Synowiec-Piłat, A. Łaska-Formejster), Łódź 2013, DOI: 10.18778/7525-973-5.03;
J. Urbanik, O regułach prawnych w Egipcie rzymskim, albo jak rodzi się reguła?, ZP 2020, t. 20 Nr 4, DOI: 10.21697/zp.2020.20.4.06.;
J. Urbanik, On the uselessness of it all: The Roman law of marriage and modern Times, Fundamina 2014, Vol. 20, No. 2, https://www.scielo.org.za/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S. 1021-545X2014000200043&lng=en&nrm=iso&tlng=en.;
H. van de Wouw, Brocardica Dunelmensia, ZRG RA 1991, No. 108;
C.P. van Schaik, G.R. Pradhan, M.A. van Noordwijk, Mating conflict in primates: infanticide, sexual harassment and female sexuality, w: Sexual Selection in Primates. New and Comparative Perspectives (eds. P.M. Kappeler, C.P. van Schaik), Cambridge 2004;
J.J. Vedder, B.M. Miller, Presumptions in Paternity Cases: Who Is the Father in the Eyes of the Law? Family Advocate 2018, Vol. 40, No. 4, https://www.americanbar.org/groups/family_law/publications/family-advocate/2018/spring/4spring2018-vedder/;
F.C. von Savigny, System des heutigen römischen Rechts, Bd. 1-2, Berlin 1840;
J.Th. von Scheffer, Dissertatio Inauguralis Juridica De Spuriis Eorumque Jure Respectu Illorum, Qui Cum Ipsorum Matre Concubuerunt, Tibingae 1734;
B. Walaszek, Ustalenie ojcostwa małżeńskiego w polskim prawie rodzinnym, w polskim prawie międzynarodowym prywatnym i procesowym, Kraków 1962;
B. Walerjan, Nowe dylematy medycyny - zjawisko macierzyństwa zastępczego w perspektywie społeczno-etycznej, Annales. Etyka w życiu gospodarczym 2009, t. 12, Nr 2;
E. Westermarck, Histoire du marriage, translated by A. Van Gennep, Vol. II, Paris 1935;
J. Wiewiorowski, Geneza i współczesne znaczenie paremii mater semper certa est, pater est quem nuptiae demonstrant (niepubl.);
J. Wiewiorowski, Konstytucyjne (i pozakonstytucyjne) przesłanki zakazu retroaktywności prawa, w: Konstytucjonalizm polski: refleksje z okazji jubileuszu 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy naukowej profesora Andrzeja Szmyta [red. A. Gajda (et al.)], Gdańsk 2020;
J. Wiewiorowski, Paremie prawnicze w zwierciadle ewolucji, w: Podejście ewolucyjne w naukach społecznych (red. J. Polowczyk, H. Witczak, M. Błaszak), Warszawa 2018;
J. Wiewiorowski, Psychologia ewolucyjna w warsztacie badacza prawa rzymskiego na przykładzie paremii „Mater semper certa est...” (niepubl.);
J. Wiewiorowski, Zakaz retroakcji określony w art. 3 k.c. w świetle europejskiej tradycji prawnej, GSP 2018, t. 39, https://prawo.ug.edu.pl/sites/default/files/_nodes/strona-pia/33461/files/39wiewiorowski.pdf;
H. Willekens, Motherhood as a Legal Institution. A Historical-Sociological Introduction, w: Motherhood and the Law [eds. H. Willekens (et al.)], Göttingen 2019;
J. Winiarz, Prawo rodzinne, Warszawa 1974;
P. Witczak-Bruś, Surogacja. Aspekty prawne macierzyństwa zastępczego, Warszawa 2021;
J. Zajadło, Lord Mansfield. Sędzią być!, Gdańsk 2023;
M. Zieliński, Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2012;
M. Zieliński (et al.), Zintegrowanie polskich koncepcji wykładni prawa, RPEiS 2009, Nr 4 (71);
R. Zimmermann, Dziedzictwo Savigny’ego. Historia prawa, prawoznawstwo porównawcze i kształtowanie się europejskiej nauki prawa, KPP 2005, Nr 14(1);
R. Zimmermann, The Law of Obligations. Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford 1996.
