Studia Prawa Prywatnego

nr 3/2023

Wymóg formy pisemnej umów z zakresu prawa autorskiego - instrument bezpieczeństwa czy ograniczania obrotu prawnego? Rozważania de lege ferenda

DOI: 10.32027/SPP.23.3-4.2

Marcin J. Stępień

adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego

Aleksandra Auleytner

Abstrakt

Artykuł obejmuje rozważania de lega ferenda dotyczące regulacji nakładającej wymóg formy pisemnej ad solemnitatem dla umów przenoszących autorskie prawa majątkowe oraz umów licencyjnych wyłącznych o korzystanie z utworu. Powyższe uregulowanie stanowi ograniczenie cywilistycznej zasady swobody formy czynności prawnej. Autorzy w oparciu o szczegółową analizę uregulowań umów prawa autorskiego, przez pryzmat motywów przyjęcia rygorystycznego wymogu formy, dokonują ustaleń pod względem zasadności dalszego utrzymywania w prawie polskim regulacji nakładającej wymóg formy pisemnej pod rygorem nieważności do ww. umów. Wstępna analiza wskazuje, że powyższe rozwiązanie prawne jest w istocie uregulowaniem niewystępującym dotychczas w polskiej tradycji legislacyjnej prawa autorskiego. Szczegółowa analiza natomiast prowadzi do wniosku, że obowiązująca regulacja umów prawa autorskiego pełna jest rozwiązań elastycznych, przy tym niekiedy odbiegających od tradycyjnych konstrukcji prawa cywilnego dotyczących kontraktów. Analizowana regulacja w połączeniu ze sztywnymi wymogami dotyczącymi formy pisemnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności, zdaje się dążyć do pogodzenia w istocie sprzecznych ze sobą tendencji.

Słowa kluczowe

prawo autorskie, prawo cywilne, utwór, twórca, umowy, forma pisemna

Bibliografia

J. Barta, R. Markiewicz, Obowiązek wymienienia pól eksploatacji umowy licencyjnej, ZNUJ PIPWI 2007, Nr 100;
J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie, Warszawa 2013;
J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa 2021;
T. Bąkowski, P. Bielski, K. Kaszubowski, M. Kokoszczyński, J. Stelina, J. K. Warylewski, G. Wierczyński, Zasady techniki prawodawczej. Komentarz, Warszawa 2003;
M. Bławat, Konwersja nieważnych czynności prawnych, Warszawa 2019;
J. Błeszyński, Prawo autorskie, Warszawa 1985;
A. Cempura, A. Kasolik, Metodyka sporządzania umów gospodarczych, Warszawa 2014;
M. Czajkowska-Dąbrowska, Pola eksploatacji utworów, czyli o dezintegracji pojęcia, w: Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi (red. A. Matlak, S. Stanisławska-Kloc), Warszawa 2013;
M. Czajkowska-Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski, K. Felchner, E. Traple, Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2011;
M. Czajkowska-Dąbrowska, T. Grzeszak, Licencja nie przenosi prawa autorskiego, PPH 1995, Nr 7;
E. Drozd, Przeniesienie własności nieruchomości, Warszawa 1974;
B. Giesen, Obowiązek wyraźnego wymienienia pól eksploatacji w umowach upoważniających do korzystania z autorskich praw majątkowych, w: Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi (red. A. Matlak, S. Stanisławska-Kloc), Warszawa 2013;
K. Gliściński, Wyodrębnienie się nowych pól eksploatacji i ich wpływ na obrót prawami do utworów, ZNUJ PPWI 2010, Nr 109;
K. Górska, Zachowanie zwykłej formy pisemnej czynności prawnych, Warszawa 2007;
M. Grochowski, Skutki braku zachowania formy szczególn/ej oświadczenia woli, Warszawa 2017;
T. Grzeszak, Umowa o stworzenie utworu w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, PPH 1995, Nr 1;
S. Grzybowski, A. Kopff, J. Serda, Zagadnienia prawa autorskiego, Warszawa 1973;
M. Jankowska, Autor i prawo do autorstwa, Warszawa 2011;
W.J. Kocot, Dalsza modernizacja kodeksowej regulacji formy pisemnej czynności prawnej, PPH 2016, Nr 10;
K. Kosiba-Łuczak, Forma umów o przeniesienie praw autorskich - czy jest zbyt rygorystyczna, https://www.traple.pl/forma-umowy-o-przeniesienie-praw-autorskich-czy-jest-zbyt-rygorystyczna/, dostęp: 03.12.2022 r.
O. Kwiatkowski, S. Paruch, Czy forma pisemna to nieżyciowy formalizm? Czas zweryfikować…, Dziennik Gazeta Prawna, 15.7.2021 r., Nr 135;
R. Markiewicz, S. Sołtysiński, Konstytucyjne aspekty praw autorskich (uwagi na marginesie dwóch orzeczeń TK), PiP 2015, Nr 12;
Z. Radwański, Zarys części ogólnej prawa cywilnego, Warszawa 1979;
S. Ritterman, Komentarz do ustawy o prawie autorskim, Kraków 1937;
J. Serda, Umowa wydawnicza. Pojęcie - funkcja - struktura, Kraków 1980;
D. Sokołowska, Domniemanie udzielenia licencji w prawie autorskim, PiP 2008, Nr 3;
J. Szczotka, Najem i użyczenie egzemplarzy utworu jako odrębne pola eksploatacji, Warszawa 2013;
J. Szczotka, Naruszenie wymogu specyfikacji pól eksploatacji utworu, w: Współczesne problemy prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. Marii Poźniak-Niedzielskiej (red. A. Kidyba, R. Skubisz), Warszawa 2007;
D. Szostek, Czynność prawna a środki komunikacji elektronicznej, Zakamycze 2004;
P. Ślęzak, Umowy w zakresie współczesnych sztuk wizualnych, Warszawa 2012;
P. Ślęzak, Wykładnia umów o przekazanie praw autorskich, Gl. 2006, Nr 4;
T. Targosz, K. Włodarska-Dziurzyńska, Umowy przenoszące autorskie prawa majątkowe, Warszawa 2010;
E. Traple, Umowy o eksploatację utworów w prawie polskim, Warszawa 2010;
G. Wierczyński, Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz, Warszawa 2010;
Własność intelektualna. Wybrane zagadnienia praktyczne (red. K. Szczepanowska-Kozłowska), Warszawa 2013;
Własności przemysłowa i jej ochrona (red. E. Nowińska, U. Promińska, K. Szczepanowska-Kozłowska), Warszawa 2014;
S. Wronkowska, M. Zieliński, Komentarz do zasad techniki prawodawczej z 20.6.2002 r., Warszawa 2021;
M. Wyrwiński, Domniemanie, fikcja prawna i reguły interpretacyjne w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych - wybrane kontrowersje, w: Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi (red. A. Matlak, S. Stanisławska-Kloc), Warszawa 2013;
P. Żerański, Forma umów autorskich na tle zasady specyfikacji. Glosa do wyr. SN z 14.9.2005 r., III CK 124/05, Gl. 2007, Nr 3.