Abstrakt

StreszczenieSpecyfika działania przedsiębiorstw przesyłowych, związana z koniecznością przesyłu płynów, pary, gazu, energii elektrycznej na znaczne odległości i do wielu odbiorców, wymaga korzystania z urządzeń przesyłowych, które dla prawidłowej realizacji zadań muszą być posadawiane na gruntach osób trzecich. Wiąże się z tym problematyka podstawy prawnej korzystania przez przedsiębiorstwa przesyłowe z cudzego gruntu w celu przeprowadzenia urządzeń przesyłowych. Cywilnoprawną podstawą korzystania z cudzego gruntu w celu posadawiania i korzystania z urządzeń przesyłowych może być ograniczone prawo rzeczowe, jakim obecnie jest służebność przesyłu. Służebność ta została wprowadzona do KC stosunkowo niedawno – ZmKC08, która weszła w życie w dniu 3.8.2008 r. Alternatywą dla ustanowienia prawa rzeczowego uprawniającego do korzystania z cudzej nieruchomości na cele posadowienia na niej urządzeń przesyłowych jest ustalenie takiego tytułu o charakterze obligacyjnym, np. najem, dzierżawa lub użyczenie.Kolejną podstawą prawną posadawiania przez przedsiębiorcę urządzeń przesyłowych na cudzym gruncie jest decyzja administracyjna, wydana na podstawie art. 124 ust. 1 GospNierU. Decyzja ta nie kreuje nowego stosunku cywilnoprawnego ani tym bardziej nowego prawa rzeczowego, nie powoduje również powstania służebności w rozumieniu przepisów KC, lecz jedynie jako akt tzw. małego wywłaszczenia powoduje trwałe ograniczenie prawa własności w celu wykonywania na niej uprawnień o treści zbliżonej do tych, które są właściwe dla służebności przesyłowej. Różny charakter prawny wskazanych wyżej źródeł uprawnień przedsiębiorcy przesyłowego do wstępu i korzystania z cudzej nieruchomości powoduje, że odmienny jest również charakter prawny ekwiwalentu, jaki przysługuje właścicielowi nieruchomości obciążonej w przypadku ograniczenia jego prawa własności. W przypadku służebności przesyłu konieczne jest określenie wynagrodzenia za ustanowienie służebności, a w przypadku decyzji administracyjnej, poprzedzonej zgodą właścicieli nieruchomości lub bez tej zgody, powinno zostać wypłacone odszkodowanie, określone również na drodze administracyjnej.Odrębnym zagadnieniem jest kwestia przedawnienia roszczeń o ustanowienie służebności i zapłatę wynagrodzenia oraz o odszkodowanie. W orzecznictwie i doktrynie nie ma jednolitego stanowiska, czy roszczenia którejkolwiek ze stron o ustanowienie służebności przesyłu ulegają przedawnieniu. Przyznać należy słuszność poglądowi, zgodnie z którym roszczenia o ustanowienie służebności przesyłu nie przedawniają się, natomiast roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorcę przesyłowego przedawniają się na zasadach ogólnych.W orzecznictwie i literaturze nie ma również jednolitego stanowiska w zakresie przedawnienia roszczenia o odszkodowanie za tzw. małe wywłaszczenie. Biorąc pod uwagę specyficzny charakter odszkodowania za wywłaszczenie, istotne ograniczenie prawa własności na podstawie decyzji wywłaszczeniowej, które nie może przekraczać granic określonych ustawowo, a także to, że odszkodowanie stanowi obligatoryjny element decyzji wywłaszczeniowej, przyznać należy słuszność poglądowi wykluczającemu możliwość przedawnienia tego roszczenia.