Abstrakt

§ 1. Wprowadzenie Przedmiotem niniejszego artykułu jest próba określenia charakteru prawnego kary umownej, która w polskim systemie prawa prywatnego unormowana została w Kodeksie cywilnym, na tle ponadnarodowych uregulowań odnoszących się do stosunków umownych. W tym zakresie sięgnięto do kluczowych, w optyce ponadnarodowej, zasad kontraktów o charakterze uniwersalnym, tj. do Zasad Międzynarodowych Kontraktów Handlowych UNIDROIT i Zasad Europejskiego Prawa Umów PECL, Projektu Wspólnej Ramy Odniesienia DCFR, Zasad Trans-Lex oraz do regulacji odnoszącej się stricte do instytucji kary umownej, a mianowicie do Rezolucji Rady Europy Nr (78) 3 o karach umownych w prawie cywilnym z 20.1.1978 r. Wydaje się, że w dobie europeizacji prawa umów i ciągłej intensyfikacji stosunków gospodarczych na świecie, istnieje potrzeba dokonania tego typu charakterystyki w perspektywie globalnej, europejskiej i polskiej, z jednoczesnym wysunięciem płynących z niej wniosków de lege ferenda. Obserwując praktykę obrotu, należy uznać bowiem, że kara umowna odgrywa istotną rolę w stosunkach obligacyjnych, których źródłem jest umowa, zwłaszcza jeżeli chodzi o obrót obustronnie profesjonalny. Z jednej strony kara umowna w obrocie stanowi użyteczny instrument mobilizujący strony umowy do prawidłowego wykonania zobowiązania, z drugiej natomiast strony stanowi zryczałtowane odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, które charakteryzuje się uproszczonym, w stosunku do zasad ogólnych, sposobem jego dochodzenia od kontrahenta. Dość syntetyczna regulacja instytucji kary umownej powoduje jednak, że stosownie kar umownych w praktyce obrotu implikuje wiele wątpliwości, których pochodną są spory doktrynalne i niejednolitość linii orzeczniczej sądów polskich. Celowe wydaje się więc śledzenie najnowszych tendencji w podejściu do kar umownych. W artykule przeanalizowano instytucję kary umownej ze względu na jej charakter prawny, ze szczególnym uwypukleniem obecnego jej unormowania w KC, zestawionego z nieobowiązującym już Kodeksem zobowiązań. Przybliżono regulację kary umownej na gruncie Zasad ­UNIDROIT, Zasad PECL, DCFR, Zasad Trans-Lex i Rezolucji (78) 3 Rady Europy. Dokonano następnie porównania przedmiotowych regulacji, wraz z propozycją płynących z takiego porównania wniosków de lege ferenda.