Abstrakt

§ 1. WprowadzenieW art. 363 § 2 KC ustawodawca przewidział mechanizm waloryzacyjny dla roszczeń o naprawienie szkody w pieniądzu. Zgodnie z tym przepisem jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być określona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. Zasada wynikająca z analizowanego przepisu nakazuje, aby podstawą określenia wysokości odszkodowania pieniężnego uczynić ceny istniejące w chwili ustalania odszkodowania. W literaturze wskazuje się, że reguła ta zmierza do urzeczywistnienia funkcji kompensacyjnej odszkodowania, gdyż zapewnia poszkodowanemu środki pieniężne w zakresie umożliwiającym nabycie dóbr lub usług, niezbędnych do naprawienia doznanego uszczerbku. Koresponduje ona z wyrażoną w art. 316 § 1 KPC zasadą uwzględniania przez sąd przy wyrokowaniu stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy. Podaje się także, iż regulacja art. 363 § 2 KC eliminuje ryzyko wynikające ze spadku siły nabywczej pieniądza.Analizowany przepis ustanawia również wyjątek od wskazanej powyżej reguły. Sąd powinien ustalić wysokość odszkodowania na podstawie cen z innej chwili, jeżeli wymagają tego szczególne okoliczności. Tego ostatniego pojęcia ustawodawca jednak w żaden sposób nie wyjaśnia. Nie podaje przy tym żadnych wytycznych, wskazówek, mierników oceny czy punktów odniesienia, które mogłyby być pomocne przy ustalaniu, czy w danym przypadku wystąpiły okoliczności, które można zakwalifikować jako szczególne, a przez to uzasadniające odstępstwo od reguły z art. 363 § 2 KC.Dla porządku, na wstępie rozważań zauważyć trzeba, że art. 363 § 2 KC odnosi się jedynie do chwili miarodajnej dla ustalenia relewantnych cen. Przepis ten nie powinien być podstawą czynienia przez sąd ustaleń w zakresie stanu (elementów składowych, rozmiaru) szkody, ale wysokości należnego odszkodowania pieniężnego. Przy obliczaniu wysokości odszkodowania „decyduje stan rzeczy z chwili poniesienia szkody, oceniany całościowo, obiektywnie, pod kątem wszelkich sposobów wykorzystania przedmiotu dotkniętego szkodą i wpływu tych możliwości na wartość, szacowaną już jednak według cen z chwili ustalania odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili”. „Dla ustalenia wysokości odszkodowania należnego poszkodowanemu przyjmuje się stan majątku poszkodowanego (składników jego majątku) w chwili wyrządzenia szkody, natomiast miarodajne pozostają ceny w chwili ustalania odszkodowania”.