Abstrakt

§ 1. Przedmiot karnoprawnej ochrony konkurencji  Na karnoprawną ochronę konkurencji składają się w głównej mierze przepisy karne określające szczególne wykroczenia oraz przestępstwa. Chodzi więc wyłącznie o przepisy o charakterze karnoprawnym, co wyklucza przepisy prawne ustanawiające karalność za delikty administracyjne.   Wskazane powyżej przestępstwa i wykroczenia cechuje identyczny (wspólny) ogólny przedmiot karnoprawnej ochrony w postaci uczciwej konkurencji. Jednocześnie należy jednak zastrzec, iż przywołany rodzajowy przedmiot ochrony nie jest wprost wskazany przez ustawodawcę. Przestępstwa i wykroczenia przeciwko konkurencji są zatem wyróżniane na podstawie kryterium nieformalnego i ocennego. Rodzi to trudność polegającą na obiektywnej niemożności przeprowadzenia bezspornego (ścisłego i pełnego) wyróżnienia przestępstw i wykroczeń tego rodzaju.   Poniżej przedstawiono ogólną i szczegółową (systemową) analizę przepisów karnych określonych w ustawach, które bezspornie bezpośrednio wiążą się z prawną ochroną konkurencji w Polsce. Zabieg ten opiera się na założeniu, iż przestępstwami i wykroczeniami przeciwko konkurencji są wyłącznie takie rodzaje określonych w ustawach czynów zabronionych pod groźbą kary, których przedmiot regulacji, z uwagi na jej treść i funkcję, nawiązuje wprost do dobra w postaci uczciwej i wolnej konkurencji.  Oznacza to, że poza zakresem poniższej analizy znajdują się te wszystkie przestępstwa i wykroczenia, które zostały określone w przepisach karnych chroniących konkurencję jedynie w sposób pośredni, a to z uwagi na fakt, iż ich ratio legis sprowadzało się do ochrony dóbr prawnych, które zostały określone ogólnie jako obrót gospodarczy lub finansowy (zob. np. Rozdziały XXXVI–XXXVII KK), albo które występują w obrocie prawnym związanym z konkurencją (zob. np. Rozdziały XXXIII–XXXV KK). Uwaga ta dotyczy również przestępstw i wykroczeń określonych w ustawach szczególnych, regulujących obrót gospodarczy i finansowy, które tylko pośrednio odnoszą się do uczciwej konkurencji (zob. np. przepisy karne w ustawie z 29.7.2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych1 oraz ustawie z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi2).  Poza zakresem poniższych rozważań znalazły się również przepisy Kodeksu wykroczeń, które udzielają bezpośredniej ochrony konsumentom, tj. art. 133–139a (Rozdział XV Wykroczenia przeciwko interesom konsumentów). Uczciwa konkurencja stanowi bowiem dla tych przepisów uboczny rodzajowy przedmiot karnoprawnej ochrony.  Należy podkreślić, iż nie tylko teoretycznie, lecz również praktycznie właściwie każdy z obowiązujących przepisów karnych określających dane przestępstwo albo wykroczenie, chroniąc ogólnie prawidłowe stosunki społeczne, może potencjalnie stanowić również karnoprawny instrument ochrony uczciwej konkurencji. Stąd wymaga podkreślenia, iż poniższa analiza odnosi się wyłącznie do prawa karnego konkurencji sensu stricto.  Na marginesie należy odnotować, iż niektóre ustawy, które formalnie składają się na system prawnej ochrony konkurencji, zawierają przepisy o charakterze penalnym, które jednak nie chronią bezpośrednio konkurencji, lecz sprowadzają się do karnoprawnego sankcjonowania naruszeń określonych reguł, które tylko pośrednio dotyczą konkurencji. Przykładem takiego przepisu jest art. 208 ust. 1 ustawy z 16.7.2004 r. – Prawo telekomunikacyjne3, który określa przestępstwo nieuprawnionego używania urządzenia radiowego nadawczego lub nadawczo-odbiorczego. Tego rodzaju przepisy penalne nie wchodzą w skład karnoprawnych instrumentów ochrony konkurencji, ponieważ ich bezpośrednim przedmiotem ochrony nie jest konkurencja, lecz ogólnie ujmowane zasady prawidłowego obrotu gospodarczego.   W podsumowaniu należy stwierdzić, iż przedmiotem karnoprawnej ochrony konkurencji są wyłącznie te przepisy karne, które określając podstawy odpowiedzialności za wykroczenia oraz przestępstwa przeciwko konkurencji, wskazane są w ustawach bezpośrednio regulujących to dobro prawne. W szczególności chodzi o przepisy z:1) art. 114 OchKonkurU (obejmujące jedynie wykroczenie);2) art. 15–17 PNPRU (obejmujące wykroczenie i przestępstwa);3) art. 23–27 ZNKU (obejmujące wykroczenia i przestępstwa).  Powołane przepisy karne, stanowiąc karną część prawa konkurencji, składają się na karnoprawny system ochrony konkurencji. W ten sposób prawo karne konkurencji jest jednocześnie (wspólnym) elementem prawa karnego i prawa konkurencji.  Na koniec należy dodać, że karnoprawna ochrona konkurencji obejmuje zagadnienia, które w nauce i orzecznictwie prawa karnego nie tylko nie doczekały się choćby jednego osobnego kompleksowego omówienia, lecz nawet fragmentarycznych opracowań. Dorobek teoretyczno-prawny oraz judykatury w omawianym zakresie jest tutaj nader skromny, co znacznie utrudnia formułowanie nawet podstawowych hipotez, a proponowane tezy czyni nowatorskimi, a zatem wymagającymi weryfikacji i pogłębionego opracowania. W obecnym stanie można jednak zgłosić bezsporne twierdzenie, iż wszystkie próby w omawianym zakresie powinny opierać się w pierwszej kolejności na dorobku z zakresu prawa prywatnego, ponieważ prawo 5karne ochrony konkurencji to swoiste uzupełnienie właściwego prawa konkurencji. Z tego względu, interpretacja karnistyczna przepisów karnych (przestępstw) przeciwko konkurencji powinna bazować na dorobku doktryny i orzecznictwa odnoszącego się do odpowiednich przepisów regulujących uczciwą konkurencję. W tym kontekście, poniższą analizę należy traktować jako wprowadzenie do właściwej pogłębionej analizy wyżej wymienionych przepisów karnych. § 2. Zasady karnoprawnej ochrony konkurencjiI. Komplementarność ochrony karnoprawnej konkurencji  Instrumenty (przepisy prawa) składające się na karnoprawną ochronę konkurencji stanowią szczególny element ogólnej prawnej ochrony konkurencji. Przepisy karne wyznaczające karnoprawną ochronę konkurencji są komplementarne w odniesieniu do pozostałych przepisów prawa określających prawo konkurencji. Cecha ta wyraża się na dwóch uzupełniających się płaszczyznach4.  Po pierwsze, przepisy regulujące odpowiedzialność o charakterze karnoprawnym stanowią funkcjonalne uzupełnienie przepisów regulacyjnych oraz przepisów określających sankcje pieniężne. Odpowiedzialność o charakterze karnoprawnym stanowi w szczególności ostateczny instrument prawnego systemu ochrony konkurencji, którego podstawą w pierwszej kolejności jest odpowiedzialność cywilnoprawna oraz administracyjno-prawna, w tym również administracyjno-karna. Prawo konkurencji obejmuje przepisy, które mają na celu ochronę uczciwej...