Abstrakt

§ 1. Kształtowanie się przesłanek ochrony wzorów przemysłowychI. Uwagi wprowadzające  Fenomen wzornictwa przemysłowego polega na projektowaniu wyglądu produktów, co ma charakter działalności kreacyjnej, zaś rezultaty tej działalności są bytami nowymi i innymi w stosunku do tego, co dotychczas istniało1. Mało odrębny charakter wzorów przemysłowych, wytworów z pogranicza sztuki i przemysłu, a zarazem współcześnie ważnych instrumentów marketingowych przedsiębiorców zrodził trudności w ustaleniu jednolitych przesłanek ich ochrony. Brak jednoznacznych postanowień dotyczących warunków ochrony wzorów przemysłowych w najważniejszych aktach międzynarodowych spowodował, że przed harmonizacją prawa w UE, przeprowadzoną dyrektywą 98/71, przesłanki ochrony tych dóbr niematerialnych kształtowane były w systemach krajowych w bardzo zróżnicowany sposób.   Dobór przesłanek ochrony wzorów przemysłowych w ustawodawstwach krajowych zależał od tego, jaki model obrano jako właściwy dla ochrony tych dóbr niematerialnych – model oparty na paradygmacie patentowym, prawnoautorskim, czy też model szczególny. Przy ustalaniu wymogów ochrony operowano pojęciami znanymi już systemowi prawa własności intelektualnej, które jednak w odniesieniu do wzorów przemysłowych wypełniano nieco inną treścią. W praktyce jednak dostrzegalne były wpływy innych dziedzin własności intelektualnej na wykładnię przesłanek ochrony wzorów przemysłowych. Przykładowo wymóg nowości, choć wspólny wielu systemom ochrony wzorów przemysłowych, w szczególności wymagającym rejestracji, przed harmonizacją prawa w państwach członkowskich UE był w różny sposób definiowany i interpretowany. Nawet jeżeli w ustawodawstwie stawiano jedynie wymóg nowości, to w praktyce orzecznictwo w ramach wykładni tej przesłanki oceniało również oryginalność, swoistość, indywidualność wzoru przemysłowego, a więc w kwalifikacji nowości uwzględniano element różnicy między wzorem nowym a zasobem wzorów już dostępnych. W innych systemach natomiast, poza nowością, stawiano dodatkowe wymogi w postaci oryginalności, swoistości wzoru (ang. originality, niem. Eigentümlichkeit).  Pierwszym aktem o charakterze międzynarodowym, w którym podjęto próbę ustalenia przesłanek ochrony wzorów przemysłowych, jest porozumienie TRIPS. Ostatecznie przyjęta wersja postanowień porozumienia odnoszących się do kryteriów ochrony wzorów przemysłowych stanowi rezultat kompromisu pomiędzy różnymi rozwiązaniami i interesami zgłaszanymi w trakcie prac nad tym aktem. Zgodnie z art. 25 ust. 1 porozumienia TRIPS państwa członkowskie przyznają ochronę niezależnie stworzonym wzorom przemysłowym, które są nowe lub oryginalne, przy czym możliwe jest wyłączenie ochrony w odniesieniu do wzorów, które nie odróżniają się wyraźnie od wzorów znanych lub kombinacji cech znanych wzorów. Ze względu na fakt, że w porozumieniu TRIPS brakuje jasnych dyrektyw, jak rozumieć wymienione tam alternatywnie przesłanki nowości i oryginalności, nie ma przeszkód, by wymogi ochrony wzorów przemysłowych formułować w koniunkcji, gdyż nawet w systemach, które przewidują tylko jedną przesłankę ochrony (np. jedynie nowość), w praktyce ocena przeprowadzana jest dwuetapowo: najpierw poszukiwania dotyczą już ujawnionych wzorów identycznych, a następnie odnoszą się do stopnia różnicy między wzorem ocenianym a wzorami wcześniej udostępnionymi publicznie.  Szansą na spójne ukształtowanie przesłanek ochrony wzorów przemysłowych w prawie własności przemysłowej stał się proces harmonizacji prawa wzorów przemysłowych w UE oraz stworzenie wspólnotowego modelu ich ochrony, który określany bywa w literaturze jako europeizacja prawa wzorów przemysłowych2 . U podstaw europejskiego prawa wzorów stanęło przekonanie, że wzornictwo przemysłowe stanowi narzędzie marketingowe i ma stymulować sprzedaż produktów. Punktem wyjścia nowoczesnej ochrony wzorów ma być rzeczywista funkcja wzornictwa we współczesnym społeczeństwie i na rynku (tzw. design approach). Ze względu na to, że rynek decyduje o tym, co jest nowe i oryginalne, wymogi prawne ochrony wzorów przemysłowych nie powinny być kształtowane z perspektywy zorientowanej na samych twórców lub jedynie producentów, lecz na rynek3. We wzornictwie chodzi nie tylko o ciągły rozwój nowych form, ale również o istotne wzbogacanie dotychczasowego zasobu form, które może dokonywać się przez odwołanie do znanych już elementów, jeżeli rezultat takich działań wywołuje nowe ogólne wrażenie.  Na gruncie dyrektywy 98/71, a także rozporządzenia Nr 6/2002, nowość i indywidualny charakter stanowią osobne przesłanki zdolności ochronnej wzoru, które muszą być spełnione kumulatywnie4. Komentatorzy prac nad dyrektywą 98/71 wskazali, że przyjęcie jednej przesłanki231(tj. jedynie nowości lub oryginalności), wobec tak rozbieżnych tendencji interpretacyjnych w państwach członkowskich UE, mogłoby niedostatecznie wpłynąć na harmonizację prawa i zachęcać do utrzymania utrwalonych w prawie krajowym kierunków interpretacji tej przesłanki. Z tego względu przyjęto, że najlepszym rozwiązaniem jest nowy system ochrony wzorów z ukształtowanymi na nowo przesłankami5.   W świetle prawa UE wzór spełnia kryterium nowości, jeżeli przed dniem złożenia wniosku o rejestrację lub przed dniem pierwszeństwa identyczny wzór nie został udostępniony publicznie, przy czym za identyczne uważa się wzory, których cechy różnią się jedynie w zakresie nieistotnych szczegółów6. Wzór ma indywidualny charakter wówczas, gdy ogólne wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia, jakie wywiera na tym użytkowniku wzór, który został udostępniony publicznie przed dniem złożenia wniosku o rejestrację lub przed dniem pierwszeństwa. Przy ocenie indywidualnego charakteru wzoru bierze się pod uwagę zakres swobody twórczej projektanta przy tworzeniu wzoru7. Dla oceny obu przesłanek publicznie udostępniony jest wzór, który został opublikowany w następstwie rejestracji lub innego zdarzenia, wystawiony, zastosowany w handlu lub udostępniony publicznie w inny sposób, z wyjątkiem przypadków, gdy zdarzenia te nie mogły w sposób uzasadniony być znane w toku prowadzenia normalnej działalności kręgom wyspecjalizowanym w danej dziedzinie, działającym na obszarze Wspólnoty. Nie jest traktowany jako udostępniony publicznie wzór tylko dlatego, że został ujawniony osobie trzeciej z wyraźnym lub dorozumianym zastrzeżeniem poufności. Przy ocenie nowości i indywidualnego charakteru wzoru nie jest brane pod uwagę publiczne udostępnienie wzoru przez projektanta, jego następcę prawnego lub osobę trzecią w rezultacie informacji dostarczonej lub działań podjętych przez projektanta lub jego następcę prawnego w okresie 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku o rejestrację lub dniem pierwszeństwa. Zasada ta nie znajduje zastosowania, jeżeli wzór został udostępniony publicznie w rezultacie nadużycia w stosunku do projektanta lub jego następcy prawnego8.   Model ochrony wzorów przemysłowych w prawie polskim zdeterminowany jest wzorcem unijnym9. Analiza obowiązującego prawa polskiego powinna być dokonywana z perspektywy modelu unijnego. Przy omawianiu poszczególnych zagadnień dotyczących przesłanek ochrony wzorów przemysłowych w prawie polskim będą czynione szczegółowe odwołania do prawa UE z uwzględnieniem regulacji obecnie obowiązujących, prac przygotowawczych i projektów tego prawa oraz orzecznictwa unijnego10. W ocenach dokonywanych na gruncie regulacji krajowej nie można w szczególności pominąć dorobku orzeczniczego OHIM i Sądu (I Instancji). Przy prezentacji wybranych zagadnień dotyczących wykładni obowiązujących przepisów polskich przywołane zostaną również orzeczenia krajowych sądów w sprawach wzorów wspólnotowych z innych państw członkowskich, w których podjęto próbę interpretacji analogicznej regulacji unijnej. Wobec stosunkowo niedługiego okresu obowiązywania nowej regulacji ochrony wzorów przemysłowych w Polsce, wiele wątpliwości interpretacyjnych nie doczekało się jeszcze rozstrzygnięć sądów krajowych. Z wieloma tego rodzaju problemami orzecznictwo polskie będzie musiało poradzić sobie w przyszłości.II. Ewolucja polskiej regulacji przesłanek zdolności rejestrowej wzorów przemysłowych  W pierwszej polskiej regulacji ochrony wzorów przemysłowych, określanych wówczas jako rysunki i modele przeznaczone do odtwarzania w wyrobach fabrycznych i rzemieślniczych, w dekrecie z 4.2.1919 r. o ochronie wzorów rysunkowych i modeli11 , który zastąpił regulacje obowiązujące w poszczególnych dzielnicach Polski, zapewniano ochronę rysunkom lub modelom, które były nowe (art. 6). Za pozbawione tej cechy uważano wszelkie pomysły rysunku lub modelu, które...