Abstrakt

§ 1. Podstawy prawneI. Prawo międzynarodowe  Instytucja wspólnego prawa do znaku towarowego należy do międzynarodowych standardów prawnych. Wynika to z jej uregulowania w przepisach konwencji paryskiej, a mianowicie w jej art. 5 C ust. 31. Przepis ten zawiera normę autowykonalną w prawie państw-sygnatariuszy, ale o tyle, o ile prawo tego państwa dopuszcza w ogóle konstrukcję wspólnego prawa do znaku. Bezpośrednie zastosowanie tej normy w ustawodawstwie krajowym odnosi się zatem do przesłanek oraz częściowo też skutków prawnych, jakie są związane z udzieleniem i wykonywaniem takiego prawa. Norma ta ustanawia bowiem tylko minimalny poziom ochrony. Nie wyklucza więc dalej idących rozwiązań2. Przewiduje ona, że równoczesne stosowanie tego samego znaku na produktach takich samych lub podobnych przez przedsiębiorstwa, uważane zgodnie z ustawodawstwem wewnętrznym państwa, w którym wnosi się o udzielenie ochrony, za współwłaścicieli znaku, nie stanowi przeszkody w rejestracji ani nie ogranicza w jakikolwiek sposób ochrony przyznanej temu znakowi w którymkolwiek państwie Związku, z zastrzeżeniem, że to stosowanie nie ma na celu wprowadzenia odbiorców w błąd i nie jest sprzeczne z interesem publicznym. W świetle art. 5 C ust. 3 konwencji, za warunki udzielenia ochrony na znak towarowy kilku podmiotom uważa się:1) prowadzenie działalności gospodarczej przez te podmioty – wszystkie lub tylko niektóre z nich; 2) powiązanie takich podmiotów (przedsiębiorców) stosunkami gospodarczymi, wynikającymi z umownych (umowa spółki lub np. umowa kooperacyjna czy dystrybucyjna) albo faktycznych (koncern lub holding) relacji organizacyjnych, choćby uzasadnionych względami finansowymi i osobowymi (wymienione stosunki mają mieć ścisły charakter i dotyczyć działalności, w której ma być używany dany znak, dając w tym zakresie na zewnątrz wrażenie istnienia jednej organizacji);3) oparcie wspólnego prawa używania znaku na węźle prawnorzeczowym lub obligacyjnym, wynikającym z jakiegokolwiek porozumienia w tym zakresie, tj. umowy o współwłasności lub np. umowy licencyjnej czy innego upoważnienia do używania (porozumienie takie ma zapewniać wzajemną zależność każdej z jego stron w zakresie prawa używania znaku nie pod względem samego prawa używania, ale pod względem techniki jego wykonywania w obrocie); 4) zgodność wyżej wymienionych powiązań i porozumień z prawem i porządkiem publicznym; 5) brak konieczności przyznania prawa używania i samego rzeczywistego używania znaku równocześnie względem wszystkich współuprawnionych;6) ustanowienie skutecznego systemu kontroli właściwości i jakości towarów;7) brak niebezpieczeństwa wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów oznaczanych znakiem przez wspólne używanie znaku; 8) brak sprzeczności tego używania z interesem publicznym, ocenianym przez pryzmat zasad moralnych i społecznych danego państwa;9) zgodność zasad używania ze szczególnymi wymogami prawnymi, zwłaszcza służącymi ochronie interesów odbiorców3.   Powyższy przepis ma obecnie znaczenie już tylko w przypadku oparcia wspólnego prawa do znaku na konstrukcji współwłasności4. Mimo to wywiera wpływ na interpretację przepisów krajowych państw-sygnatariuszy, dotyczących wspólnego prawa ochronnego. Odnosi się to więc także do odpowiedniego przepisu PrWłPrzem (zob. § 2 III 1–2).  Powołany przepis jest podstawowym spośród norm międzynarodowego prawa znaków towarowych, które dotyczą wspólnego prawa do znaku. Brak bowiem w ogóle regulacji w tej materii w porozumieniu TRIPS. Jedynie szczątkową regulację zawierają akty tworzące madrycki system znaków towarowych. Poruszają one problematykę wspólnego prawa do znaku pod względem formalnych warunków ubiegania się o takie prawo. Zasada 8 wspólnego regulaminu do porozumienia i protokołu madryckiego postanawia, że dwóch lub większa liczba zgłaszających może wspólnie dokonać zgłoszenia międzynarodowego. Wymieniona zasada zakłada przy tym, że takie zgłoszenie podlega przepisom porozumienia lub zarówno porozumienia, jak i protokołu, jeśli rejestracja bazowa należy do zgłaszających wspólnie i wspólny jest w ich przypadku kraj pochodzenia albo że podlega ono wyłącznie przepisom protokołu, jeśli zgłaszający wspólnie dokonali zgłoszenia bazowego lub wspólnie posiadają rejestrację bazową i jeśli każdy z nich ma w danym państwie-stronie, którego urząd jest urzędem pochodzenia, prawo dokonać zgłoszenia międzynarodowego na podstawie protokołu. Równie wyrywkowo odnosi się do wspólnego prawa do znaku jeszcze inny akt międzynarodowego prawa znaków towarowych, jakim jest regulamin wykonawczy do traktatu singapurskiego. Jego zasada 10 porusza problem takiego prawa w związku z udzielaniem licencji, uzależniając ją w tym przypadku od zgody współuprawnionych do znaku.193II. Prawo wspólnotowe  W porządku prawa wspólnotowego kwestia wspólności prawa do znaku nie należy do materii harmonizacyjnej. Nie jest ona bowiem regulowana przepisami dyrektywy 2008/95.  Odnosi się do niej natomiast jednolite wspólnotowe prawo znaków towarowych, wyznaczone przepisami rozporządzenia Nr 207/2009. Czyni to jednak tylko na zasadzie wzmianki. Nie normuje bowiem wspólności prawa do znaku jako takiej, wskazuje jedynie na możliwość ubiegania się o rejestrację znaku przez dwie osoby lub więcej osób. Przewiduje taką możliwość w odniesieniu do szczególnej kwestii, jaką jest traktowanie prawa na znak wspólnotowy pod względem własnościowym (majątkowym). Przyjmuje w związku z tym, że prawo to jest traktowane jak prawo do znaku krajowego zarejestrowanego na terytorium państwa członkowskiego, z którego, ogólnie rzecz biorąc, wywodzi się uprawniony. W tym przypadku chodzi o pierwszego ze (współ)uprawnionych, wymienionego w rejestrze znaków wspólnotowych, ewentualnie – w razie konieczności – o dalszych współuprawnionych, w kolejności wpisu do rejestru (art. 16 ust. 3 rozporządzenia Nr 207/2009). Ponadto jeszcze tylko jeden przepis tego rozporządzenia dotyczy prawa do znaku wspólnotowego objętego wspólnością. Porusza on w odniesieniu do tego prawa jeszcze bardziej szczegółową kwestię, jaką jest skutek postępowania upadłościowego wobec współuprawnionego do wymienionego znaku. Postanawia, że w takim przypadku postępowanie upadłościowe odnosi się do udziału tego współuprawnionego (art. 21 ust. 2 rozporządzenia Nr 207/2009). Przepis ten zdaje się sugerować, że do wspólności prawa do znaku wspólnotowego miałaby znajdować zastosowanie konstrukcja współwłasności rozdzielnej, a więc w częściach ułamkowych. Regulację dotyczącą wspólnego prawa do znaku wspólnotowego uzupełniają jednak dość istotne pod względem praktycznym zasady rozporządzenia wykonawczego Nr 2868/95 do rozporządzenia Nr 207/20095. Odnoszą się one do zgłoszenia znaku wspólnotowego wspólnie przez kilka osób. Według wymienionych reguł zgłoszenie powinno wskazywać jednego ze zgłaszających lub ich reprezentanta jako wspólnego reprezentanta (reguła 1 ust. 4). W braku takiego wskazania, pierwsza z wymienionych w zgłoszeniu osób jest traktowana jako wspólny reprezentant. Zarazem jednak jeden ze zgłaszających jest zobowiązany do ustanowienia dopuszczonego reprezentanta, który staje się też wspólnym reprezentantem, o ile takiego reprezentanta nie ustanowiła osoba wymieniona w zgłoszeniu na pierwszym miejscu. Zasada ta dotyczy też działań wobec Urzędu do spraw Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (w Alicante), podejmowanych przez wspólnych uprawnionych do zarejestrowanego znaku wspólnotowego, w tym do wnoszenia sprzeciwu, wniosku o unieważnienie lub wygaśnięcie. Powyższa zasada znajduje odpowiednie zastosowanie wtedy, gdy prawo do znaku wspólnotowego zostaje przeniesione na kilka osób w trakcie danego postępowania. W braku możliwości odpowiedniego zastosowania, Urząd wzywa wspomniane osoby do ustanowienia wspólnego reprezentanta w terminie 2 miesięcy, a w razie niezastosowania się do tego sam Urząd ustanawia takiego reprezentanta (zasada 75). W powyższych sytuacjach doręczenia są dokonywane na adres tego współuprawnionego, który jest traktowany jako wspólny reprezentant, lub na adres formalnie ustanowionego wspólnego przedstawiciela (reguła 67 ust. 1 i 3).III. Prawo polskie  Wspólne prawo ochronne na znak towarowy stanowi novum w prawie polskim. Poprzednia ustawa nie normowała tej instytucji prawnej. Wywoływało to trudności praktyczne, w szczególności w udzielaniu prawa ochronnego na znak towarowy wspólnikom spółek cywilnych, a także kilku przedsiębiorcom, w tym np. bankom. Uregulowanie wspólnego prawa do znaku było też uzasadnione problemami związanymi z restrukturyzacją przedsiębiorstw państwowych i uwarunkowanymi nią losami prawa do danego znaku, należącego do takiego przedsiębiorstwa, które ulegało podziałowi na kilka samodzielnych przedsiębiorstw, nadal jednak zainteresowanych używaniem tego znaku. Unormowanie wymienionej instytucji stało się tym bardziej potrzebne w kontekście zmiennej praktyki, będącej udziałem Urzędu Patentowego oraz ówczesnej Komisji Odwoławczej przy tym Urzędzie6. Praktyka ta zasługuje na uwagę także na tle przepisów PrWłPrzem o wspólnym prawie. Jako podstawa empiryczna, na której wyrosły te przepisy, jest ona niewątpliwie pomocna w ich interpretacji. Dotyczy to w szczególności takich przesłanek udzielenia prawa do znaku wspólnie kilku osobom, jak powiązanie współuprawnionych do znaku, prowadzenie przez nich przedsiębiorstwa oraz jednolita kontrola właściwości towarów lub usług oznaczanych znakiem objętym wspólnością.  Wspólne prawo do znaku towarowego jest uregulowane w kilku przepisach PrWłPrzem, a mianowicie w art. 122, 134 ust. 2, art. 138 ust. 3, art. 159, 162 ust. 11, 13–4 i 3–31 oraz art. 168 ust. 3 i art. 169 ust. 77. Na uwagę zasługuje przy tym, że tworzą one szczególne i rozbudowane unormowanie na tle przepisów PrWłPrzem, które odnoszą się do wspólnego prawa w przypadku innych dóbr własności przemysłowej. Wspólne prawo z patentu i do patentu,194uregulowane zasadniczo w art. 72 PrWłPrzem, znajduje zastosowanie także do wzorów i topografii układów scalonych (art. 100 ust. 1, art. 118 ust. 1 i art. 221 ust. 1 PrWłPrzem). Brak jednak odesłania do niego w przepisach dotyczących znaków. Oznacza to, że wymienione przepisy PrWłPrzem o wspólnym prawie do znaku towarowego stanowią zarazem samodzielne unormowanie tej instytucji w ramach systematyki powołanej ustawy (zob. np. § 3 IV).IV. Prawo obce (wzmianka)  Konstrukcja wspólnego prawa ochronnego na znak towarowy jest znana jedynie nielicznym obcym systemom prawnym. Jest tak zasadniczo również w przypadku prawa państw europejskich, w tym należących do UE. Na współwłasność (wspólność) prawa do znaku zezwala, przykładowo, ustawodawstwo niemieckie, brytyjskie, francuskie, prawo państw Beneluksu, a spoza państw członkowskich dopuszcza ją m.in. ustawodawstwo szwajcarskie. Jednak nie we wszystkich z tych państw, jak w Szwajcarii, przewidziano wprost możliwość uzyskania prawa na znak na zasadzie współwłasności. W niektórych z nich możliwość taka nie wynika z określonego przepisu ustawy o znakach towarowych, lecz z ogólnych norm prawa cywilnego8. Normy takie są też właściwe dla regulowania praw i obowiązków współwłaścicieli oraz wykonywania ich uprawnień z tytułu współwłasności. Natomiast same zasady używania znaku objętego współwłasnością podlegają przepisom prawa znaków towarowych. Stąd też udzielenie wspólnego prawa na znak musi pozostawać w zgodzie z podstawową przesłanką prewencyjną (negatywną) tego prawa, jaką jest brak niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd co do pochodzenia lub właściwości towarów. Ponadto tam jednak, gdzie omawiana współwłasność jest wyraźnie dopuszczona, dotycząca jej regulacja prawna ma różny kształt. Jest niekiedy tylko symboliczna i przewiduje tylko możliwość objęcia prawa do znaku współwłasnością. Innym razem, jak w systemie brytyjskim i francuskim, jest bardziej rozbudowana. W szczególności, przyznaje każdemu współuprawnionemu, o ile nie postanowili oni inaczej, niepodzielny udział we wspólnym prawie do znaku. Pod tym samym zastrzeżeniem, przyznaje każdemu z nich samodzielne, bez potrzeby uzyskiwania zgody lub informowania pozostałych współuprawnionych, uprawnienie do korzystania z tego prawa na własną rzecz w zakresie czynności należących do obszaru tego prawa. Uzależnia jednak od takiej zgody udzielenie osobie trzeciej licencji na używanie znaku objętego wspólnym prawem, a także zbycie lub obciążenie udziału w tym prawie. Z drugiej strony, legitymuje każdego ze współuprawnionych do wszczęcia postępowania z powodu naruszenia wspólnego prawa, uzależniając jednak prowadzenie takiego postępowania, o ile nie zezwoli na to wcześniej sam sąd, od przystąpienia niektórych lub wszystkich z pozostałych współuprawnionych9. Mając na uwadze cytowane rozwiązania, trudno oprzeć się wrażeniu, że polski ustawodawca dość mocno wzorował się na nich przy tworzeniu odpowiedniej regulacji krajowej.§ 2. Powstanie wspólnego prawa ochronnego na znak ...