Abstrakt

§ 1. Ogólne informacje na temat Konwencji o udzielaniu patentów europejskich (KPE)  Konwencja o udzielaniu patentów europejskich (Convention on the Grant of European Patents), opatrzona również tytułem „Konwencja o patencie europejskim„ (European Patent Convention), została sporządzona 5.10.1973 r. w Monachium1. Zmieniono ją Aktem z 17.12.1991 r. oraz decyzjami Rady Administracyjnej EOP z 21.12.1978 r., 13.12.1994 r., 20.10.1995 r., 5.12.1996 r., 10.12.1998 r. i 27.10.2005 r., a także Aktem rewidującym z 29.11.2000 r., który wszedł w życie 13.12.2007 r.   Stosownie do art. 164 KPE, jej integralnymi częściami są: 1) Regulamin wykonawczy (Implementing Regulations)2; 2) Protokół w sprawie uznawania (Protocol on Recognition)3; 3) Protokół w sprawie przywilejów i immunitetów (Protocol on Privileges and Immunities); 4) Protokół w sprawie centralizacji (Protocol on Centralisation); 5) Protokół w sprawie interpretacji artykuu 69ł (Protocol on the Interpretation of Article 69); 6) Protokół w sprawie obsady personelu (Protocol on Staff Complement).   Na podstawie KPE została utworzona Europejska Organizacja Patentowa (European Patent Organisation), której organem jest m.in. Europejski Urząd Patentowy (European Patent Office), z siedzibą w Monachium (i agendami w Hadze, Berlinie, Wiedniu i Brukseli).  Polska jest stroną KPE (i członkiem Europejskiej Organizacji Patentowej) od 1.3.2004 r.4. Obecnie do KPE należy 38 państw: państwa Unii Europejskiej oraz Szwajcaria, Liechtenstein, Monako, Turcja, Islandia, była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Chorwacja, Norwegia, San Marino, Albania i – od 1.10.2010 r. – Serbia.   W celu uniknięcia nieporozumień warto zauważyć, że patent europejski (European patent) nie jest instrumentem unijnym, a KPE nie jest częścią prawa Unii Europejskiej5. Stroną KPE może być każde państwo europejskie, niezależnie od członkostwa w Unii. Znaczenie konwencji w kwestii udzielania ochrony patentowej w państwach członkowskich Unii Europejskiej wynika z faktu, że stronami tej umowy międzynarodowej są obecnie wszystkie państwa Unii (od 1.3.2007 r. – także Malta), a krajowe ustawodawstwa patentowe tych państw są w znacznej mierze zbliżone do postanowień KPE6. Próby stworzenia patentu Unii Europejskiej (European Union patent) poprzednio – przed wejściem w życie Traktatu z Lizbony – określanego mianem patentu wspólnotowego (Community patent), podejmowane od ponad 35 lat, nie przyniosły dotąd rezultatu (zob. szerzej w § 8 poniżej).   Konwencja o patencie europejskim jest porozumieniem szczególnym w rozumieniu art. 19 konwencji paryskiej7. Państwa, które na podstawie KPE utworzyły Europejską Organizację Patentową, skorzystały z kompetencji53przyznanej w art. 19 konwencji paryskiej, obejmującej zawieranie porozumień szczególnych w sprawach ochrony własności przemysłowej, pod warunkiem że nie są one sprzeczne z postanowieniami tej konwencji.  W związku z wejściem w życie Aktu rewidującego z 2000 r. (co, jak wspomniano, nastąpiło 13.12.2007 r.) w kwestiach intertemporalnych należy uwzględnić art. 7 Aktu (przepisy przejściowe), którego ust. 1 brzmi: „Zrewidowana wersja Konwencji ma zastosowanie do wszystkich europejskich zgłoszeń patentowych dokonanych po jej wejściu w życie, jak również do wszystkich patentów udzielonych w odniesieniu do takich zgłoszeń. Nie ma zastosowania do patentów europejskich już udzielonych w chwili jej wejścia w życie ani do europejskich zgłoszeń patentowych będących w tym czasie w trakcie rozpatrywania, chyba że Rada Administracyjna Europejskiej Organizacji Patentowej zdecyduje inaczej”. Przepis art. 7 ust. 2 Aktu rewidującego upoważnił Radę Administracyjną do podjęcia decyzji, o której mowa w art. 7 ust. 1, w terminie do 30.6.2001 r., przewidując ponadto, że decyzja ta stanowić będzie integralną część Aktu rewidującego. Wspomniana decyzja Rady Administracyjnej została przyjęta 28.6.2001 r.; wymienione w niej zostały nowe albo zmienione postanowienia konwencji (i Protokołu w sprawie interpretacji art. 69), które mają zastosowanie do patentów europejskich udzielonych przed dniem wejścia w życie Aktu rewidującego oraz do europejskich zgłoszeń patentowych będących w tym dniu w trakcie rozpatrywania8. Tak więc rozstrzygnięcie zagadnień intertemporalnych dotyczących patentów europejskich udzielonych przed 13.12.2007 r. (oraz europejskich zgłoszeń patentowych dokonanych przed tym dniem) wymaga w każdym przypadku ustalenia, czy w danej kwestii ma zastosowanie dotychczasowe, czy też nowe bądź zmienione postanowienie konwencji.  System patentu europejskiego jest oparty na założeniu, że na podstawie jednego zgłoszenia i w wyniku jednego postępowania prowadzonego przez EUP następuje udzielenie patentu europejskiego, skutecznego na terytorium tych państw-stron KPE, które zostały wyznaczone przez zgłaszającego. Może on być udzielony dla jednego, kilku lub wszystkich państw-stron (art. 3 KPE). Jest to znaczne ułatwienie dla podmiotów chcących uzyskać patenty w kilku państwach europejskich, gdyż pozwala uniknąć prowadzenia odrębnych postępowań przed urzędami krajowymi.  Konwencyjny tryb uzyskiwania patentów europejskich jest dostępny dla osób fizycznych i prawnych oraz innych jednostek, bez ograniczeń co do państwa pochodzenia zgłoszenia (art. 58 KPE). Mogą więc w tym trybie uzyskiwać patenty nie tylko podmioty z państw-stron Konwencji, lecz również z innych państw (największa liczba europejskich zgłoszeń patentowych pochodzi ze Stanów Zjednoczonych). Warto zauważyć, że także w okresie poprzedzającym przystąpienie Polski do konwencji, podmioty polskie mogły uzyskiwać patenty europejskie, na terytorium państw-stron KPE. Jednak zarówno ówcześnie, jak i obecnie liczba zgłoszeń, a także liczba patentów europejskich udzielonych na rzecz polskich zgłaszających jest niewielka9.   W związku z ratyfikacją KPE została uchwalona ustawa z 14.3.2003 r. o dokonywaniu europejskich zgłoszeń patentowych oraz skutkach patentu europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, która weszła w życie z dniem związania Polski konwencją (1.3.2004 r.).   Najważniejszy skutek przystąpienia Polski do KPE polega na tym, że patenty europejskie są udzielane także ze skutkiem na terytorium naszego państwa. Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej przestał więc być jedynym organem przyznającym wyłączność patentową w Polsce. Z uwagi na to, że konwencyjny tryb uzyskiwania patentów jest dostępny nie tylko dla zgłaszających z państw-stron KPE, lecz również z pozostałych państw świata, przystąpienie do konwencji wiąże się z tym, że patenty europejskie skuteczne w Polsce są udzielane również na rzecz podmiotów z takich państw, jak Stany Zjednoczone, Japonia czy Rosja. Wprawdzie polski UP nadal udziela patentów na podstawie PrWłPrzem, jednak od 1.3.2004 r. podmioty zagraniczne uzyskują wyłączność w Polsce głównie w trybie konwencyjnym10, na podstawie patentu europejskiego udzielonego przez EUP, a nie na podstawie patentu udzielonego przez UP RP. Możliwość uzyskania patentu w tym trybie prowadzi do wzrostu liczby patentów w Polsce, co sprawia, że blokada patentowa54ze strony zagranicznych konkurentów staje się silniejsza niż dotychczas11.  Konwencja, zgodnie ze swoim tytułem, reguluje udzielanie patentów europejskich, a zatem etap poprzedzający powstanie wyłączności patentowej, określając materialnoprawne przesłanki zdolności patentowej, wymagania dotyczące europejskich zgłoszeń patentowych i tryb ich dokonywania, a także postępowanie w sprawie udzielenia patentu europejskiego. Natomiast KPE nie reguluje ani treści patentu (w tym jego ograniczeń), ani ochrony tego prawa czy sposobu jego wykonywania. Patent europejski nie jest więc instrumentem jednolitym, lecz w istocie stanowi „wiązkę” patentów krajowych (a bundle of national patents) i – po udzieleniu przez EUP – „rozpada się” na patenty krajowe tych państw-stron KPE, na których terytorium został przyznany, zgodnie z wyznaczeniem dokonanym przez zgłaszającego. Patent europejski traktowany jest przez samą konwencję jak patent krajowy tych państw, na których terytoria został udzielony (o ile nie stanowi ona inaczej, zob. art. 2 ust. 2 KPE) i przyznaje takie same prawa, jakie przyznawałby patent krajowy udzielony przez te państwa (zob. art. 64 KPE).  Powyższe reguły odzwierciedlające krajową naturę ochrony patentowej przyznanej patentem europejskim mają – rzecz jasna – zastosowanie także do patentów europejskich skutecznych na terytorium Polski, a zostały wyrażone w art. 6 ust. 1 EurZgłPatU. Regulacje te, zarówno konwencyjne, jak i krajowe, odzwierciedlają zasadę terytorializmu ochrony patentowej12, która ma pełne zastosowanie do patentów europejskich.   Konwencja tylko w bardzo wąskim zakresie normuje jednolite skutki patentu europejskiego, określając np. 20-letni czas jego trwania (art. 63)13 oraz sposób ustalania zakresu ochrony (extent of protection) (art. 69). W szczególności jednak postępowanie w sprawach o naruszenie patentu, a także o jego unieważnienie, toczy się przed organami krajowymi (z wyjątkiem tzw. postępowania sprzeciwowego), chociaż podstawy unieważnienia (ang. revocation; niem. Nichtigkeit) wskazane są w konwencji (art. 138). Unieważnienie patentu europejskiego w jednym państwie-stronie KPE (np. w Wielkiej Brytanii), przez organ tego państwa i na podstawie jego prawa krajowego, nie powoduje nieważności tego patentu w innym państwie (np. w Polsce).§ 2. Prawo do uzyskania patentu europejskiego i ochrona tego prawa  Podmiot, któremu przysługuje prawo do patentu europejskiego (right to a European patent), jest określony w art. 60 KPE. Jak stanowi ust. 1, prawo to przysługuje twórcy (inventor) lub jego następcy prawnemu (his successor in title). Jeśli twórca jest pracownikiem, prawo do patentu europejskiego określa się zgodnie z prawem państwa, w którym pracownik ten posiada główne zatrudnienie (in accordance with the law of the State in which the employee is mainly employed). W dalszym ciągu przepis ust. 1 stanowi, że: jeśli nie można ustalić państwa, w...