Abstrakt

§ 1. Treść prawa z rejestracji znaku towarowegoI. Uwagi ogólne  Ustalenie treści prawa z rejestracji znaku towarowego sprawia pewne trudności. Wyjaśniając je, zwraca się uwagę na specyfikę znaku towarowego jako dobra niematerialnego. Ponieważ istnieje możliwość eksploatacji takiego dobra jednocześnie przez kilka osób, to nie nadaje się do określenia pełnej treści omawianego prawa technika właściwa (typowa) dla ustalenia treści podmiotowego prawa rzeczowego. Zakładałaby ona bowiem wskazanie na uprawnienia przyznane podmiotowi prawa z tytułu rejestracji. Alternatywę wobec wspomnianej techniki stanowią w tym przypadku dwie inne metody. Jedna z nich polega na określeniu obowiązku osób trzecich nienaruszania danego prawa. Jednym z korelantów takiego obowiązku są zachowania dozwolone z użyciem znaku. Technika ta sprowadza się więc do ustalenia treści prawa przez zdefiniowanie pojęcia jego naruszenia. Natomiast druga ma charakter mieszany. Polega na ogólnym określeniu działań dozwolonych dla osoby uprawnionej, a obok nich – na wskazaniu zachowań zakazanych dla osób nieuprawnionych1.  Przy wyborze jednej z wymienionych technik ustalenia treści prawa podmiotowego należy w przypadku prawa z rejestracji znaku kierować się celem tego prawa. Celem tym jest wykluczenie na rzecz indywidualnego (lub zbiorowego) podmiotu uprawnionego do znaku, a zarazem ze względu na interesy ogółu potencjalnych odbiorców, ryzyka powstania pomyłek co do pochodzenia poszczególnych egzemplarzy produktów ze znakiem2. Powodem tego rodzaju pomyłek jest użycie przez inną osobę znaku zarejestrowanego lub do niego podobnego dla oznaczania nim towarów, objętych rejestracją lub do nich podobnych. Zadaniem norm służących realizacji prawa z rejestracji znaku jest zatem uznanie za bezprawne wszystkich zachowań, o których mowa wyżej. Szczegółowy katalog takich zachowań może być konstruowany w sposób stosunkowo prosty, a zarazem szeroki. Może przy tym odnosić się do zastosowania znaku w różnych przejawach czy sferach działalności, w ramach których towary są wprowadzane do obrotu lub już w nim obecne. Z drugiej strony, może odnosić się też do poszczególnych, specyficznych cech znaku i w związku z tym różnicować niedozwolone działania względem znaku w zależności od tego, którymi z wymienionych cech się on odznacza. Może też uwzględniać dalsze okoliczności, faktyczne i prawne, pozostające w relacji do znaku, w świetle których zakres lub charakter działań niedozwolonych będzie się zmieniał. Dotyczy to np. praw osób trzecich do nazwiska, wcześniejszych praw lokalnych, powszechnych potrzeb informacyjnych lub względów technicznych albo też innej funkcji (użytkowej), w jakiej znak jest wykorzystywany w konkretnej dziedzinie działalności. Powyższe aspekty, w jakich dokonuje się ustalenia treści prawa do znaku towarowego, są odmienne dlatego, że różne też są funkcje tego znaku, niezależnie od dominującej wśród nich funkcji oznaczenia pochodzenia3.  Spostrzeżenia te przekonują, że w przypadku prawa z rejestracji znaku towarowego nie może obyć się bez ustalenia treści tego prawa przez określenie zachowań stanowiących jego naruszenie. Prawo z rejestracji znaku może być też zdefiniowane wprost. Taka definicja może być jednak ujęta tylko syntetycznie. Może być przez to dość standardowa i skrótowa. Nie nadaje się, tym samym, do pełnego określenia treści prawa do znaku ani do ujawnienia jego istoty. W dobie stałego rozwoju prawa znaków towarowych jest dalece niewystarczająca pod względem normatywnym i problemowym – nie pozwala na dostateczne ani tym bardziej sprawne i przewidywalne rozstrzyganie sporów dotyczących znaków. Mimo to pożądane jest zastosowanie choćby uproszczonej formuły wskazującej na tę treść. Formuła ta powinna być zarazem ujęta w sposób pozytywny. Daje ona bowiem możliwość zminimalizowania trudności, jakie powstają przy interpretacji przepisów charakteryzujących prawo do znaku jedynie – lub choćby głównie – od strony niedozwolonych zachowań względem znaku.   Powyższe rozważania uzasadniają pogląd, że najbardziej właściwa dla ustalenia prawa z rejestracji znaku jest technika mieszana. Polega ona na połączeniu ze sobą negatywnej i pozytywnej sfery działań dotyczących znaku. Technika taka jest nierzadko stosowana dla opisu treści podmiotowych praw cywilnych4. Wymaga jednak podkreślenia, że w tym przypadku, ze wspomnianych wyżej powodów, powinna ona kłaść mimo wszystko większy nacisk na negatywną stronę prawa do znaku towarowego. Powinna zatem koncentrować się na opisie zachowań stanowiących różne – zależne też od wymienionych okoliczności szczególnych – formy naruszenia tego prawa. Stwierdzenie to ma poważne konsekwencje teoretyczne i praktyczne. Oznacza, że prawidłowe ustalenie treści prawa do znaku towarowego może nastąpić ostatecznie nie inaczej, jak tylko przez odpowiedni zabieg interpretacyjny. Zabieg taki polega na wykładni norm dotyczących wszelkich przejawów użycia znaku – dozwolonych, a zwłaszcza niedozwolonych. Należy przy tym dodać, że normy podlegające powyższej wykładni są zawarte przede wszystkim w przepisach PrWłPrzem. Mogą jednak występować także w ustawach szczegółowych (zob. pkt V 2).  Mając na względzie wcześniejsze uwagi, można przyjąć, że ustawodawca polski we właściwy sposób podszedł do ustalenia treści prawa do znaku towarowego. W art. 153 ust. 1 PrWłPrzem podał ogólną definicję prawa ochronnego161na znak towarowy, uzyskiwanego w wyniku rejestracji znaku. Zgodnie z tą definicją, wspomniane prawo oznacza prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze RP. W związku z pojęciem używania znaku występującym w cytowanym przepisie, ustawodawca zamieścił w kolejnej normie, tj. art. 154 PrWłPrzem, katalog działań stanowiących formy wymienionego używania. Katalog ten jest przykładowy. Zaliczono do niego umieszczanie znaku na towarach objętych prawem ochronnym lub ich opakowaniu, następnie oferowanie i wprowadzanie tych towarów do obrotu, ich import, eksport lub składowanie w celu oferowania i wprowadzanie do obrotu, a także oferowanie i świadczenie usług pod tym znakiem oraz umieszczanie znaku na dokumentach albo posługiwanie się nim w celach reklamy.   Obowiązujące obecnie ujęcie prawa ochronnego na znak towarowy wynika z rodzimej tradycji normatywnej. W taki sam sposób prawo to zostało określone w poprzednio obowiązującej ZnTowU, jak i jeszcze wcześniejszej ZnTowU z 1963 r. Otóż, zgodnie z art. 13 ust. 1–2 ZnTowU przedsiębiorstwo, na którego rzecz został zarejestrowany znak, nabywa wyłączne prawo używania znaku w obrocie gospodarczym na całym terytorium państwa dla towarów objętych rejestracją, a używanie znaku polega w szczególności na umieszczaniu go na towarach objętych rejestracją lub ich opakowaniu, wprowadzaniu tak oznaczonych towarów do obrotu, umieszczaniu go na dokumentach związanych z wprowadzeniem tych towarów do obrotu albo na posługiwaniu się nim w polskich środkach masowego przekazywania w celu reklamy. Natomiast art. 7 ust. 1 ZnTowU z 1963 r. przewidywał, że przez zarejestrowanie znaku towarowego przedmiotem wyłączności staje się używanie znaku, a w szczególności umieszczanie go na towarach, dla których został zarejestrowany, albo też na ich opakowaniu, wprowadzanie tak oznaczonych towarów do obrotu oraz umieszczanie znaku na cennikach, rachunkach, zawiadomieniach, listach handlowych oraz innych pismach, mających związek z wytwarzaniem lub wprowadzaniem do obrotu tych towarów. Powyższa formuła była pozytywnie oceniana w ówczesnej nauce5. Stanowiła przeciwieństwo ujęcia prawa do znaku od strony negatywnej, jakie zastosowano w przedwojennych polskich regulacjach o znakach towarowych. Przykładowo, w myśl art. 188 ust. 1 OchrWynR powinien zaprzestać naruszenia i ponieść inne świadczenia wobec uprawnionego do znaku towarowego ten, kto w wykonywaniu działalności w przemyśle lub handlu bezprawnie wkracza w zakres wyłączności wynikającej z zarejestrowania tego znaku lub w inny sposób niezgodny z prawem lub dobrymi obyczajami wyrządza uprawnionemu szkodę, w szczególności, kto w swym przedsiębiorstwie choćby tylko w okólnikach, na blankietach, środkach reklamy itp. ogłoszeniach bezprawnie używa znaku, zarejestrowanego dla towarów tego samego rodzaju lub kto w swym przedsiębiorstwie oznacza towary bezprawnie nazwą obcego przedsiębiorstwa6. Warto jednak zauważyć, że w pierwszym polskim akcie prawnym dotyczącym znaków towarowych posłużono się formułą odpowiadającą nowoczesnemu sposobowi określenia prawa wyłącznego do znaku. Przewidziano w nim, że uprawniony z tytułu świadectwa ochronnego na znak towarowy uzyskuje prawo wyłącznego korzystania z tego znaku i zamieszczania go na towarach wskazanych w świadectwie lub tego samego rodzaju, na opakowaniach lub naczyniach, w których przechowuje się te towary, oraz na ogłoszeniach handlowych, cennikach i blankietach7.  Należy jednak zwrócić uwagę również na to, że przyjęta w prawie polskim formuła prawa z rejestracji znaku towarowego jest odmienna od tej zastosowanej w prawie wspólnotowym. Zarówno dyrektywa 2008/958 (art. 5 ust. 3), jak i rozporządzenie Nr 207/20099 (art. 9 ust. 2) określają to prawo w sposób negatywny. Wskazują na czynności polegające na używaniu znaku, wymieniając je w przykładowym katalogu działań zabronionych. Do takich czynności zaliczają m.in.: nakładanie znaku na towary i ich opakowanie, oferowanie towarów ze znakiem, wprowadzanie do obrotu lub posiadanie w wymienionych celach albo oferowanie lub świadczenie usług ze znakiem, importowanie lub eksportowanie towarów ze znakiem oraz używanie znaku w dokumentach handlowych i w reklamie.II. Pojęcie  W doktrynie zwraca się uwagę na zmianę pojęcia dotyczącego wyłącznego prawa do znaku towarowego. Zamiast pojęcia „prawo z rejestracji” znaku towarowego, zastosowanego w przepisach ZnTowU, aktualna ustawa posługuje się pojęciem „prawa ochronnego” na znak. Zmiana taka nie ma jednak istotnego znaczenia, także w odniesieniu do treści czy charakteru omawianego prawa10. Brak z pewnością znaczenia takiej zmiany terminologicznej na gruncie przepisów PrWłPrzem. Samo pojęcie formalnego prawa do znaku, zapewniającego monopol na jego używanie, nie budziło też wątpliwości w ramach regulacji dotyczącej znaków towarowych.  Natomiast wątpliwości dotyczące pojęcia takiego prawa powstały i nadal występują na tle innych ustaw. W szczególności są one podnoszone przy stosowaniu prawa podatkowego. Chodzi zwłaszcza o przepisy ustaw o podatkach dochodowych11 i zastosowanie na ich podstawie162określonych korzyści podatkowych związanych z prawem do znaku towarowego, jak np. jego amortyzacji. Otóż przepisy wymienionych ustaw odwołują się w przypadku praw do różnych dóbr niematerialnych do właściwych dla ich regulacji ustawowych. W odniesieniu do praw własności przemysłowej mówią ogólnie o „prawach określonych w ustawie (…) Prawo własności przemysłowej” (art. 22b ust. 1 pkt 6 PDOFizU i art. 16b ust. 1 pkt 6 PDOPrU). Wcześniej jednak posługiwały się pojęciami konkretnych praw z dziedziny własności przemysłowej, w tym pojęciem „prawo do znaku towarowego”. Na tle takiego pojęcia powstał spór, czy oznacza ono prawo z rejestracji znaku towarowego, czy może prawo do znaku w ogóle, w tym prawo do znaku zgłoszonego lub nawet niezarejestrowanego. Spór ten pozostaje aktualny także obecnie. W doktrynie konkurują przynajmniej dwa poglądy. Zgodnie z pierwszym, nie ma podstaw do przypisywania pojęciu prawa do znaku towarowego, użytemu w powołanych przepisach podatkowych, innego zakresu znaczeniowego niż to, które dotyczy prawa ochronnego na znak towarowy w rozumieniu PrWłPrzem12. Natomiast według drugiego poglądu, wymienione pojęcia nie są tożsame. Prawo do znaku towarowego jest pojęciem szerszym, gdyż oznacza nie tylko prawo ochronne do znaku towarowego, ale i prawo do znaku powszechnie znanego (art. 301 PrWłPrzem), a także prawo ze zgłoszenia znaku do rejestracji13. Na akceptację zasługuje niewątpliwie drugi z wymienionych poglądów. Można nawet przyjąć, za czym przemawiają poważne względy, że pod wskazanym pojęciem kryją się jeszcze dalsze prawa do znaku towarowego. Są nimi: prawo używacza uprzedniego, inne prawa lokalne, a także w ogóle prawo do znaku niezarejestrowanego jako takiego14.  Należy zarazem zauważyć, że ustawy szczególne – w zakresie znaków towarowych – w stosunku do regulacji PrWłPrzem posługują się niekiedy również bardziej ogólnymi pojęciami. Najlepszym tego przykładem jest art. 551 pkt 6 KC. Przez długi czas operował on pojęciem „znaki towarowe”. Rozumiano też pod nim prawa wyłączne na ten znak. Dlatego do składników przedsiębiorstwa zaliczano jedynie zarejestrowane znaki towarowe, a dokładnie prawa do takich znaków. Jednak z czasem w praktyce, w związku z wnoszeniem praw do niezarejestrowanych znaków jako aportu do spółek, podniesiono wątpliwości dotyczące powyższego rozumienia tego pojęcia. Obecnie powołany przepis, także w odniesieniu do prawa do znaku, posługuje się zbiorczym pojęciem „prawa własności przemysłowej”. Problem jednak, jak w ramach tego pojęcia należy...