Abstrakt

§ 1. Charakterystyka ogólna  Jedną z przyczyn ustania prawa ochronnego jest jego unieważnienie. Od razu trzeba zaznaczyć, że termin „unieważnienie prawa ochronnego” jest pewnym skrótem myślowym. W istocie chodzi o unieważnienie decyzji administracyjnej, przyznającej określonemu podmiotowi prawo ochronne na znak towarowy1.   Postępowanie o unieważnienie prawa ochronnego jest postępowaniem administracyjnym, które toczy się przed Urzędem Patentowym w trybie postępowania spornego. W zakresie nieuregulowanym odmiennie w ustawie PrWłPrzem, zastosowanie znajdują przepisy KPA.  Unieważnienie prawa ochronnego może być dokonane w dwóch postępowaniach:1) postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia sprzeciwu;2) właściwym postępowaniu o unieważnienie.  Zasadnicze różnice pomiędzy postępowaniami, których przedmiotem jest unieważnienie decyzji o udzieleniu prawa ochronnego, sprowadzają się do:1) odmiennego kręgu osób legitymowanych czynnie. W przypadku sprzeciwu może on, zgodnie z brzmieniem art. 246 PrWłPrzem, być wniesiony przez każdego, podczas, gdy wniosek o unieważnienie może być wniesiony jedynie przez podmiot legitymujący się interesem prawnym; 2) terminu, w jakim może być wszczęte każde z postępowań. Sprzeciw może być wniesiony jedynie w terminie 6 miesięcy od publikacji informacji o udzieleniu prawa ochronnego, podczas gdy wniosek o unieważnienie, poza wyjątkami wskazanymi w art. 165 PrWłPrzem, może być wniesiony w każdym czasie trwania prawa ochronnego.   Istotą obu postępowań jest sprawdzenie, czy decyzja o udzieleniu prawa ochronnego nie narusza ustawowych warunków wymaganych do uzyskania prawa, a więc czy nie istnieją bezwzględne lub względne podstawy wyłączające rejestrację danego oznaczenia jako znaku towarowego (art. 164 PrWłPrzem oraz art. 246 ust. 2 w zw. z art. 164 PrWłPrzem). Na tle identycznej formuły w odniesieniu do unieważnienia patentu doktryna nie była zgodna, co należy rozumieć przez „ustawowe warunki wymagane do uzyskania prawa”. Przyjmując, iż podstawy unieważnienia mogą, co do zasady, mieć charakter podmiotowy, przedmiotowy i proceduralny, wskazywano że w przypadku unieważnienia patentu mają one jedynie charakter podmiotowy lub przedmiotowy2, bądź też unieważnienie może nastąpić z uwagi na każdą ze wskazanych podstaw3. Sporne było zatem jedynie, czy naruszenia o charakterze proceduralnym mogą skutkować unieważnieniem prawa wyłącznego. Zwolennicy upatrywania podstaw unieważnienia również w przepisach proceduralnych wskazywali, że uchybienia proceduralne mogą doprowadzić do naruszenia zasad mających wpływ na zakres ochrony4.   Poprzednio obowiązująca ustawa o znakach towarowych nie wywoływała takich wątpliwości, gdyż art. 29 ZnTowU w sposób wyraźny wskazywał podstawę prawną, poprzez odwołanie się do konkretnych przepisów mogących być podstawą unieważnienia5.  Na tle ustawy obecnie obowiązującej U. Promińska przyjmuje, iż podstawy unieważnienia mogą mieć charakter podmiotowy bądź przedmiotowy6. Przy tym, autorka uznaje, iż niespełnienie wymagań podmiotowych może dotyczyć jedynie tych znaków, które nie spełniają stawianych przez ustawę wymagań co do kwalifikacji podmiotowej, tj. wspólnych znaków towarowych i wspólnych praw ochronnych. Wszystkie znaki towarowe mogą być unieważnione jedynie z przyczyn, które powodują wyłączenie danych oznaczeń od rejestracji7.  Należy podzielić pogląd, że podstawą unieważnienia nie mogą być uchybienia o charakterze proceduralnym, aczkolwiek można założyć, że niewłaściwa ocena istnienia przeszkód rejestracji będzie efektem naruszenia przez UP przepisów postępowania8. Jednakże przesłanką wniosku o unieważnienie czy sprzeciwu może być tylko udzielenie prawa ochronnego na oznaczenia niespełniające ustawowych wymogów. W takim przypadku unieważnienie będzie możliwe, o ile mamy do czynienia z wadliwością wyniku postępowania, a nie jego przebiegiem.   Oczywiście nie oznacza to, iż art. 156 KPA, sytuujący katalog przesłanek pozwalających na stwierdzenie nieważności decyzji, nie ma tutaj zastosowania. Każda decyzja UP może podlegać również kontroli z punktu widzenia art. 156 KPA9. Wówczas konieczne staje się wszczęcie postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji, w którym zastosowanie będą miały wyłącznie przepisy KPA. Należy jednak mieć na uwadze, że wszczęcie takiego postępowania będzie możliwe o tyle, o ile nie będą powoływane okoliczności, które mogą stanowić podstawę unieważnienia prawa ochronnego, stosownie do przepisów PrWłPrzem.239 Zgodnie z art. 253 ust. 2 PrWłPrzem przepisów KPA o wznowieniu postępowania i stwierdzeniu nieważności decyzji nie stosuje się, jeżeli okoliczności uzasadniające wznowienie postępowania bądź stwierdzenie nieważności decyzji mogą być podniesione w sporze o unieważnienie udzielonego patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji. Wydaje się, iż powyższa regulacja wyłącza możliwość stwierdzenia nieważności w postępowaniu innym niż postępowanie o unieważnienie prawa ochronnego w przypadku powoływania się przez stronę na rażące naruszenia prawa polegające na naruszeniu przepisów dotyczących bezwzględnych i względnych przeszkód rejestracji. Innymi słowy, należy uznać, że zastosowanie art. 156 § 1 pkt 2 KPA jest wyłączone, o ile rażące naruszenie prawa, na które powoływałby się wnioskodawca, dotyczyłoby bezwzględnych lub względnych podstaw rejestracji. Te mogą być rozpatrywane jedynie w postępowaniu o unieważnienie prawa ochronnego, które toczy się w trybie postępowania spornego i podlega rygorom określonym w PrWłPrzem10.   Prawo ochronne może być unieważnione w całości lub części. Unieważnienie w całości prowadzi do wyeliminowania z obrotu prawnego danego prawa ochronnego. Oznaczenie będące przedmiotem unieważnionego prawa powraca do domeny publicznej. W przypadku tych praw ochronnych, które zostały unieważnione z uwagi na kolizję z wcześniejszymi prawami ochronnymi innych osób, istnieje teoretyczna możliwość zarejestrowania takich oznaczeń jako oznaczeń seryjnych w rozumieniu art. 134 PrWłPrzem. W przypadku oznaczeń, które były przedmiotem unieważnionych praw ochronnych, brak jest przepisów przewidujących karencję czasową na ich rejestrację, tak jak ma to miejsce w przypadku wygaśnięcia. Ponowna rejestracja dotyczyć może, z przyczyn oczywistych, tylko oznaczeń, które były przedmiotem praw ochronnych, unieważnionych ze względu na kolizje z prawami wcześniejszymi i, jak się wydaje, tylko w sytuacji ich rejestracji w warunkach art. 134 PrWłPrzem. W takim przypadku oznaczenie mogłoby zostać zarejestrowane na rzecz podmiotu, który żądał unieważnienia ze względu na przysługujące mu prawa wcześniejsze. Wydaje się również, że ponowna rejestracja mogłaby dotyczyć tych oznaczeń, co do których prawa ochronne zostały unieważnione ze względu na brak pierwotnej zdolności odróżniającej, lecz w trakcie używania nabyły one wtórną zdolność odróżniającą. Nie można również wykluczyć, iż rejestracja oznaczeń, które stanowiły przedmiot unieważnionych praw ochronnych, możliwa byłaby dla towarów lub usług niepodobnych do tych, dla których były zarejestrowane. W takim przypadku odpadałaby podstawa ich unieważnienia w postaci braku zdolności odróżniającej. W sytuacji unieważnienia z uwagi na pozostałe bezwzględne bądź względne przeszkody rejestracji należy uznać, iż ich unieważnienie stanowi wyraz ostatecznej negatywnej oceny, wyrażonej przez UP, co do zdolności takich oznaczeń do bycia znakami towarowymi w danej sytuacji prawnej. Należy jednakże poczynić zastrzeżenie, iż zmiana sytuacji prawnej, np. wygaśnięcie prawa ochronnego z wcześniejszym pierwszeństwem, może być okolicznością decydującą o zdolności rejestracyjnej oznaczenia, które było przedmiotem prawa ochronnego wcześniej unieważnionego.  W przypadku unieważnienia częściowego prawo ochronne istnieje nadal. Zmienia się jedynie zakres towarów i usług, dla których zostaje zarejestrowane oznaczenie. Unieważnienie częściowe polega na ograniczeniu wykazu towarów i usług. Częściowe unieważnienie prawa ochronnego nie może dotyczyć zmian w treści czy postaci oznaczenia, a więc jego poszczególnych elementów. Ustawa – Prawo własności przemysłowej nie zawiera w tym zakresie wyraźnego postanowienia, w przeciwieństwie do przepisów Pierwszej dyrektywy Rady 89/104 z 21.12.1988 r., mającej na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych11, obecnie zastąpionej przez dyrektywę 2008/9512. Kwestia ta nie budziła również wątpliwości na tle poprzednio obowiązującej ustawy13, aczkolwiek w praktyce orzeczniczej powraca ona...