Abstrakt

  Zjazd rozpoczęto 28.9.2006 r. rano powitaniem zaproszonych gości przez prof. M. Pazdana, kierownika Katedry Prawa Cywilnego i Prawa Prywatnego Międzynarodowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, organizatora Zjazdu. Następnie głos zabrali: Prorektor Uniwersytetu Śląskiego prof. A. Łabno, Dziekan Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego prof. Z. Tobor oraz Wojewoda Śląski dr T. Pietrzykowski.  Sesję plenarną otworzył jej przewodniczący prof. Z. Radwański, oddając, jako pierwszemu, głos prof. J. Rajskiemu (Uniwersytet Warszawski), który przedstawił kierunki rozwoju europejskiego prawa prywatnego. Referent wyraził opinię, że inicjatywy w zakresie prawa zobowiązań, w szczególności umów, można uznać za najważniejsze wydarzenie na płaszczyźnie europeizacji prawa prywatnego. Zwrócił uwagę, iż tendencje te znalazły wyraz w działalności Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego, jednak najważniejszym dokumentem służącym harmonizacji jest Wspólny System Odniesienia (Common Frame of Reference – CFR). Referent przedstawił tryb i harmonogram prac nad CFR oraz inicjatywy podejmowane przez przedstawicieli doktryny niezależnie od prac prowadzonych w ramach oficjalnych struktur Unii Europejskiej, zmierzające do tworzenia projektów modelowych europejskich reguł prawa prywatnego. Profesor J. Rajski zakończył swoje wystąpienie spostrzeżeniem, że pogłębianiu integracji europejskiej powinien towarzyszyć rozwój europejskiej kultury prawa opartej na wspólnych fundamentalnych wartościach i uwzględniającej bogactwo różnych tradycji prawa państw członkowskich.  Następnie prof. A. Całus (Szkoła Główna Handlowa) przedstawił referat pt.: „Umocowanie do zbliżania prawa prywatnego państw członkowskich w prawie Unii Europejskiej”, w którym, zastanawiając się nad istnieniem umocowania w ramach Unii Europejskiej do harmonizacji bądź unifikacji prawa prywatnego, stwierdził, że brak jest umocowania o charakterze ogólnym, można jedynie dopatrzyć się istnienia umocowań cząstkowych. Podając przykład dyrektyw konsumenckich, Referent wyraził swoje obawy co do „psucia” prawa krajowego w wyniku harmonizacji.  Wystąpienie prof. M. Pazdana (Uniwersytet Śląski) dotyczyło nowych tendencji w ujęciu autonomii woli w obrocie międzynarodowym. Na wstępie Referent przypomniał o różnicach, jakie występują pomiędzy kontraktową swobodą stron w ujęciu prawa materialnego a kolizyjnoprawną autonomią woli oraz materialnoprawnym wskazaniem, a następnie zwrócił uwagę na sposoby wpływania stron na właściwość prawa. Wskazał na sytuację tzw. lokalizacji kontraktu, polegającej na takim ukształtowaniu okoliczności faktycznych, które może mieć wpływ na właściwość prawa. Referent podkreślił doniosłość idei nieograniczonego wyboru prawa w dziedzinie zobowiązań umownych, a także dokonał pozytywnej oceny koncepcji, pojawiających się w prawie wspólnotowym, zmierzających do poszerzenia dopuszczalności wyboru prawa w zakresie zobowiązań ze zdarzeń niebędących czynnościami prawnymi, spraw spadkowych, stosunków majątkowych małżeńskich oraz rozwodu i separacji.  Z kolei prof. E. Gniewek (Uniwersytet Wrocławski) przedstawił referat pt.: „Ograniczenia swobody umów w prawie rzeczowym”. Stwierdził, że swoboda umów utożsamiana najczęściej ze zobowiązaniami umownymi istnieje także w prawie rzeczowym. Referent rozważał swobodę umów w kontekście ustanawiania praw rzeczowych, ich przenoszenia, a także kształtowania względnego stosunku między stronami.   Profesor E. Traple (Uniwersytet Jagielloński) rozważała ograniczenia swobody kształtowania umów w prawie autorskim,1wskazując na nierówną pozycję twórcy, będącego stroną słabszą umowy, oraz przedsiębiorcy eksploatującego utwór, co niwelowane jest przez ustawodawcę za pomocą przepisów bezwzględnie wiążących. Referentka próbowała odszukać granice ograniczania swobody kontraktowej stron, stwierdzając, iż ustawodawca nie powinien wkraczać w dziedzinę kontroli ekonomicznej ekwiwalentności świadczeń.  W referacie pt.: „Czynności nieważne i nieistniejące” prof. S. Sołtysiński (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu) rozważał dwie kwestie: konstytutywne cechy bezwzględnej nieważności oraz zasadność wyróżniania obok czynności nieważnych tzw. czynności nieistniejących. Referent wskazał, iż tylko dwa atrybuty nieważnej czynności prawnej (czynność nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych ab initio; bezskuteczność czynności występuje ipso iure) nie budzą wątpliwości. Pozostałe zaś atrybuty nieważnej czynności prawnej są trudne do obrony lub dyskusyjne, zwłaszcza po zmianach wprowadzonych w KPC po 1990 r. oraz w świetle przepisów KSH i Prawa spółdzielczego. Jeśli natomiast chodzi o negotium non-existens, prof. S. Sołtysiński stwierdził, że doktryna nie wypracowała jak dotąd spójnej koncepcji czynności „nieistniejącej”. Uznał zatem, że sięganie do tej konstrukcji jest zbędne, a nawet niedopuszczalne w procesie wykładni ustawy, wyjąwszy sytuacje, gdy termin ten wprowadza ustawodawca.   Sesję plenarną zakończył prof. T. Pajor (Uniwersytet Łódzki) wystąpieniem zatytułowanym „Odstąpienie od umowy z powodu jej naruszenia”. Zwrócił on uwagę na coraz częstsze wykorzystanie instytucji odstąpienia w praktyce, w tym jako środka chroniącego stronę słabszą umowy. Zmienia się także zakres stosowania i charakter prawa odstąpienia z powodu naruszenia umowy. Prawo to przestaje być jedynie sankcją kontraktową, w szerszym zakresie zaczyna ono pełnić funkcję środka ochrony interesów wierzyciela w sytuacjach, w których uzgodniona przez strony wymiana świadczeń nie prowadzi do zamierzonych przez strony celów prawnych lub gospodarczych.   Dyskusja, po zakończeniu wystąpień sesji plenarnej, dotyczyła zasadniczo trzech wątków. Pierwszy odnosił się do wykładni prawa wspólnotowego oraz harmonizacji i ujednolicenia europejskiego prawa prywatnego. Poświęcone mu zostały wypowiedzi prof. Z. Brodeckiego (Uniwersytet Gdański), prof. W. J. Katnera (Uniwersytet Łódzki), dr. M. Pilicha (Sąd Najwyższy), prof. J. Rajskiego (Uniwersytet Warszawski), prof. J. Błeszyńskiego (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie), prof. F. Zolla (Uniwersytet Jagielloński) oraz prof. S. Kalus (Uniwersytet Śląski). Drugi wątek oscylował wokół pojęcia nieważnej i nieistniejącej czynności prawnej. Został on podjęty przez dr. T. Pietrzykowskiego (Uniwersytet Śląski), dr. M. Pilicha, mgr. K. Osajdę (Uniwersytet Warszawski), prof. F. Zolla, prof. S. Kalus oraz dr M.-A. Zachariasiewicz (Uniwersytet Śląski). Ostatni wątek dyskusji dotyczył natomiast instytucji odstąpienia, na temat której wypowiedzieli się dr M.-A. Zachariasiewicz oraz prof. F. Zoll.   Po zakończonej dyskusji na sesji plenarnej prace kontynuowano dalej w godzinach popołudniowych w trzech zróżnicowanych tematycznie sekcjach, które obradowały równolegle, przy czym każdy z uczestników miał możliwość swobodnego wyboru i zmiany sekcji w trakcie jej trwania.  Sekcji pierwszej przewodniczył prof. W. Popiołek (Uniwersytet Śląski). W pierwszym referacie zatytułowanym „Dorobek Acquis Group w zakresie europejskiego prawa umów” prof. F. Zoll przedstawił założenia Wspólnego Systemu Odniesienia i...