Monitor Prawa Handlowego
nr 4/2014
Prawo upadłościowe i naprawcze – zakaz prowadzenia działalności gospodarczej
Abstrakt
Artykuł 6 ust. 3 ustawy z 6.3.2009 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. Nr 53, poz. 434; dalej jako: ZmPrUpNU) nie wyłącza orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej w sytuacji, w której wniosek został złożony po dniu wejścia w życie tej ustawy – w czasie postępowania upadłościowego wszczętego również po dniu jej wejścia w życie – choćby przed tym dniem upłynął roczny termin przewidziany w art. 377 in fine ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze w pierwotnym brzmieniu (Dz.U. Nr 60, poz. 535; dalej jako: PrUpN).
Postanowienie SN z 25.4.2014 r., II CSK 385/13, Legalis
Stan faktyczny
Syndyk masy upadłości wystąpił z wnioskiem o orzeczenie wobec uczestnika na okres dziesięciu lat zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Sąd Rejonowy pozbawił uczestnika na okres 5 lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszeniu, natomiast w pozostałej części wniosek oddalił.
Uczestnik został wpisany do rejestru przedsiębiorców jako członek zarządu S.A. Sąd Rejonowy zatwierdził układ zawarty przez tę spółkę z wierzycielami, a następnie ogłosił upadłość spółki, obejmującą likwidację jej majątku.
Sąd Rejonowy uznał, że orzeczeniu zakazu prowadzenia działalności gospodarczej nie stoi na przeszkodzie art. 377 PrUpN, ponieważ przepis ten nie obejmuje swoim zakresem sytuacji, w których w chwili złożenia wniosku o orzeczenie zakazu toczyło się postępowanie upadłościowe. W takim wypadku termin roczny, o którym mowa w tym przepisie, w ogóle nie rozpoczyna biegu. Z racji pełnionej funkcji uczestnik znał sytuację finansową spółki i zdawał sobie sprawę z kilkuset toczących się postępowań egzekucyjnych, dlatego zaniechanie złożenia wniosku w terminie 14 dni od wystąpienia przesłanek ogłoszenia upadłości przez niemal 3 lata należy uznać za zawinione, a stopień winy nieumyślnej określić jako znaczny. Z tych względów Sąd Rejonowy pozbawił uczestnika praw określonych w art. 373 PrUpN na okres 5 lat.
Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie i zarówno wniosek, jak i apelację wnioskodawcy oddalił. Stwierdził, że sąd I instancji nie uwzględnił zmiany tego przepisu dokonanej ZmPrUpNU. Zgodnie natomiast z art. 6 ust. 3 tej ustawy, jeżeli przed dniem jej wejścia w życie ustała możliwość orzeczenia zakazu, o którym mowa w ust. 1, z powodu upływu rocznego terminu do wszczęcia postępowania, zakazu nie orzeka się.
Powołując się na pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia SN z 12.4.2012 r. (II CSK 463/11), Sąd Okręgowy przyjął, że art. 6 ust. 3 ustawy nowelizującej wskazuje moment miarodajny dla oceny, czy bezpowrotnie upłynął termin prekluzyjny, w którym można domagać się orzeczenia zakazu przewidzianego w art. 373 PrUpN. Chwilą przesądzającą o tym jest stan istniejący przed dniem wejścia w życie ZmPrUpNU, a ściśle stan bezpośrednio poprzedzający ten dzień. Ustawodawca utrwalił ten stan, stwierdzając, iż niemożność orzeczenia zakazu w owym czasie przesądza o tym, że nie może być on już orzeczony.
Sąd Okręgowy uznał, że termin roczny przewidziany w art. 377 PrUpN w pierwotnym brzmieniu upłynął przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, wobec czego możliwość orzeczenia zakazu, o którym mowa w art. 373 PrUpN jest wyłączona.
W skardze kasacyjnej wnioskodawca wskazał na naruszenie art. 6 ust. 3 ZmPrUpNU przez przyjęcie, że przepis ten wprowadza definitywne ograniczenie prawa żądania orzeczenia zakazu prowadzenia działalności gospodarczej w razie ustalenia, że moment, w którym dłużnik powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, wystąpił wcześniej niż rok przed nowelizacją art. 377 PrUpN, a przed wejściem w życie ustawy nowelizującej nie został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika ani wniosek o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, nawet wówczas, gdy po wejściu w życie ustawy nowelizującej został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika.