Abstrakt

Przepis art. 1163 § 1 KPC dopuszcza możliwość zamieszczenia w umowie (statucie) spółki handlowej zapisu na sąd polubowny dotyczącego sporów ze stosunku spółki. Wykonanie dyspozycji tego przepisu powoduje, że spełniony jest wymóg co do formy wspomnianego zapisu, a więc sporządzenia go na piśmie (art. 1162 § 2 KPC), gdyż Kodeks spółek handlowych przewiduje dla umowy (statutu) spółki albo formę pisemną pod rygorem nieważności (spółka jawna i partnerska), albo formę aktu notarialnego (pozostałe spółki handlowe). Podobnie zamieszczenie zapisu na sąd polubowny w umowie (statucie) spółki handlowej wywołuje taki skutek prawny, że zapisem tym – podobnie jak umową (statutem) spółki – są związani nie tylko wspólnicy podpisujący umowę spółki, ale i przyszli wspólnicy, a nawet sama spółka, która nie jest stroną tej umowy. Ma to istotne znaczenie zwłaszcza w spółkach kapitałowych, do których istoty należy zbywalność praw udziałowych. Natomiast ograniczenie się w treści tego zapisu do spełnienia wymogu ustawowego z art. 1163 § 1 KPC w postaci wskazania, że spór objęty zapisem dotyczy stosunku spółki handlowej, nie rozstrzyga wielu kwestii o istotnym znaczeniu dla możliwości sprawnego prowadzenia postępowania arbitrażowego oraz wydania wyroku, który „utrzyma się” w stadiach post-arbitrażowych. Najpoważniejsze problemy powstają na gruncie spółek kapitałowych, do których ogranicza się poniższe opracowanie. Wynikają one z różnic pryncypiów prawa arbitrażowego (zasady równego traktowania stron, zasady zapewnienia stronie prawa do obrony swoich praw przed sądem polubownym) oraz prawa spółek kapitałowych (zasady rządów większości nad mniejszością korygowanej przez konieczność uwzględnienia uzasadnionego interesu mniejszości). Ponadto spory korporacyjne ze swej natury mają często charakter wielostronny, co z kolei stwarza trudności w wyborze wspólnego arbitra danej strony. Następnie wyroki sądów wydawane w tzw. sporach uchwałowych, a więc uchylające uchwałę zgromadzenia spółki kapitałowej bądź stwierdzające jej nieważność, mają rozszerzoną skuteczność z mocy KSH. Powoduje to, że treść klauzul arbitrażowych w takich sporach powinna być znacznie bogatsza niż w przypadku innych sporów. Chodzi tu o wskazanie zasad wyboru wspólnego arbitra czy o określenie zasad zawiadamiania wspólników o wszczęciu sporu korporacyjnego przed sądem arbitrażowym. Innym zagadnieniem jest okoliczność, czy te kwestie ze względu na ich znaczenie powinno uregulować prawo arbitrażowe przepisami względnie wiążącymi, czy raczej powyższe regulacje należy uznać tylko za tzw. dobrą praktykę. Poniższe opracowanie zawiera ocenę regulacji przywołanych zagadnień w obecnym polskim prawie arbitrażowym, a także przewiduje w tym zakresie uwagi de lege ferenda.