Abstrakt

Prawo o szkolnictwie wyższym¹, które ma zastosowanie zarówno do publicznych, jak i niepublicznych wyższych uczelni, weszło w życie 1.9.2005 r. Uchyliło ono (art. 276 PrSzkolWyżU) przepisy trzech obowiązujących do tej pory ustaw regulujących problematykę funkcjonowania szkół wyższych². Przedmiotem opracowania będzie jedynie ta część regulacji prawnej, w której określone zostały zasady rozwiązania stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim z tzw. ważnych przyczyn.

Uwagi wstępne

Omawiając problematykę rozwiązania stosunku pracy z nauczycielami akademickimi, należy stwierdzić, że PrSzkolWyżU dopuszcza możliwość ich zatrudnienia zarówno na podstawie mianowania, jak i umowy o pracę (art. 118 PrSzkolWyżU). Rodzaj zawartego stosunku pracy – umowny lub pozaumowny z mianowania, warunkuje także zasady jego rozwiązania. W przypadku nauczycieli akademickich zatrudnionych na podstawie umowy o pracę reguły rozwiązania określa KP. Z uwagi na przedmiot opracowania problematyka ta zostanie pominięta. Z obszernej regulacji prawnej dotyczącej rozwiązania stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim omówiony zostanie jedynie art. 125 PrSzkolWyżU, na podstawie którego istnieje możliwość zwolnienia nauczyciela z „innych ważnych przyczyn”.

Na wstępie należy zauważyć, że przepis ten w porównaniu z innymi przepisami określającymi podstawy rozwiązania stosunku pracy sformułowany jest dość ogólnie. W art. 125 PrSzkolWyżU nie został wskazany ani sposób ustania stosunku pracy w sytuacji, gdy „inne ważne przyczyny” zaistnieją, ani choćby przykładowy katalog takich „ważnych” przyczyn. Przepis ten brzmi następująco: „Stosunek pracy z mianowanym nauczycielem akademickim może być rozwiązany również z innych ważnych przyczyn, po uzyskaniu zgody organu kolegialnego, wskazanego w statucie uczelni”. Analizując powołaną normę prawną, należy zatem rozstrzygnąć trzy problemy:

1) w jaki sposób powinien być rozwiązany stosunek pracy,

2) jakiego rodzaju przyczyny stanowić mogą uzasadnienie zwolnienia oraz

3) właściwość organu kolegialnego uczelni, który powinien wyrazić zgodę na rozwiązanie stosunku pracy z „innej ważnej przyczyny”..

Podejmując próbę rozstrzygnięcia powyższych kwestii, należy mieć na uwadze, że przepisy PrSzkolWyżU generalnie zagwarantowały mianowanym nauczycielom akademickim większą ochronę przed rozwiązaniem stosunku pracy niż zatrudnionym na podstawie umowy o pracę³.. Nie sposób zatem dokonać analizy art. 125 PrSzkolWyżU w oderwaniu od pozostałych przepisów ustawy, regulujących problematykę rozwiązania stosunku pracy przez pracodawcę.

Sposób rozwiązania stosunku pracy „z innych ważnych przyczyn”

Omawiany przepis daje pracodawcy prawo rozwiązania stosunku pracy w drodze jednostronnego oświadczenia woli. Czynnością taką w świetle art. 123 § 1 pkt 2 i 3 PrSzkolWyżU może być zarówno wypowiedzenie, jak i rozwiązanie bez wypowiedzenia. Podstawowym i typowym dla praktyki sposobem jest jednak wypowiedzenie, szczególnie wówczas, gdy stosunek pracy jest nawiązany na czas nieokreślony. Do rozwiązania bez wypowiedzenia dochodzi zazwyczaj wyjątkowo, gdy z istotnych powodów, określonych w PrSzkolWyżU, leżących głównie po stronie pracownika, zawinionych przez niego bądź nie, zaistnieje natychmiastowa konieczność zakończenia stosunku pracy.

Analizowany art. 125 PrSzkolWyżU może skłaniać do przyjęcia tezy, że ustawodawca dopuścił wypowiedzenie jako sposób rozwiązania stosunku pracy „z innych ważnych przyczyn”, skoro nie została jednoznacznie przewidziana możliwość rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia (jak np. w art. 126 PrSzkolWyżU czy też art. 52, 53, 55 KP). Powstaje jednak wątpliwość, czy to rektor może zadecydować nie tylko o przyczynie, ale także o sposobie rozwiązania stosunku pracy na podstawie art. 125 PrSzkolWyżU, na co ma uzyskać zgodę odpowiedniego organu kolegialnego. Jak to wynika z brzmienia powołanego przepisu, nie daje on rektorowi podstawy prawnej do określenia sposobu, w jaki stosunek pracy miałby być rozwiązany, a jedynie zawęża sferę decyzyjną do skonkretyzowania przyczyny zwolnienia nauczyciela mianowanego, która mieściłaby się w szerokim pojęciu „innej ważnej przyczyny”.

W omawianej kwestii warto też odwołać się do regulacji prawnej przewidzianej w [...]