Abstrakt
Umowa przedwstępna stanowi jedną z tych instytucji prawnych, które umożliwiają stronom przygotowanie się do zawarcia przyszłej umowy, tworząc już między nimi pewną więź zobowiązaniową, z której wynikają istotne konsekwencje.
Z umowami przedwstępnymi najczęściej mamy do czynienia, gdy zawarcie umowy, do której strony dążą, nie jest jeszcze możliwe, ze względu na pewne przeszkody natury prawnej lub faktycznej, jak np. konieczność uzyskania zezwolenia na zatrudnienie cudzoziemca czy rozwiązanie innej umowy o pracę za kilkumiesięcznym okresem wypowiedzenia.
W niniejszym opracowaniu autor omówi zastosowanie umów przedwstępnych w stosunkach pracowniczych.
Uwagi wstępne
Umowa przedwstępna nie została uregulowana w Kodeksie pracy, ale jej zastosowanie także do stosunków pracowniczych, a zwłaszcza do umów o pracę wynika z treści art. 300 KP. Przepis ten zezwala bowiem na stosowanie w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy przepisów Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Takimi przepisami są właśnie art. 389 i 390 KC, które dotyczą umowy przedwstępnej. Podkreślał to również SN m.in. w postanowieniu z 13.5.1977 r.1, stwierdzając, że umowy przedwstępne, zobowiązujące do zawarcia umowy o pracę, nie są sprzeczne z zasadami prawa pracy (art. 389 KC w zw. z art. 300 KP).
Istotne jest przy tym, że zawierając umowę przedwstępną strony, oprócz wyrażenia w niej chęci zawarcia w przyszłości umowy o pracę, uzyskują również pewne zabezpieczenie. Mianowicie, że druga strona nie zmieni zdania i nie wycofa się z zawarcia umowy przyrzeczonej. Natomiast w razie uchylania się przez jedną ze stron od wykonania swojego zobowiązania, czyli od zawarcia przyrzeczonej umowy, druga strona może dochodzić zapłaty stosownego odszkodowania, a nawet zawarcia przyrzeczonej umowy wbrew woli kontrahenta. Tym właśnie m.in. umowa przedwstępna różni się od listów intencyjnych, które ograniczają się właściwie do samej deklaracji woli zawarcia przyszłej umowy, nie wywołując jednak takich skutków obligacyjnych.
Umowy przedwstępne są zawierane nie tylko w interesie pracowników, którzy dążą do uzyskania pewności, że zostaną zatrudnieni na ustalonych warunkach, lecz także w celu zagwarantowania pracodawcom, że dana osoba faktycznie podejmie u nich umówioną pracę. Niejednokrotnie bowiem to właśnie pracodawcom zależy na uzyskaniu zabezpieczenia, że np. dany specjalista nie da się już skusić propozycjami konkurencji. Poza tym pracodawcy niejednokrotnie ponoszą znaczne koszty związane ze stworzeniem i przygotowaniem stanowisk pracy dla określonych pracowników oraz wiążą z nimi konkretne plany inwestycyjne.
Treść i forma umowy
Do zawarcia umowy przedwstępnej może dojść tylko w drodze zgodnych oświadczeń woli stron. A zatem przyszły pracodawca i potencjalny pracownik muszą wyrazić wolę zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę o określonej treści. Dlatego też oświadczenie pracodawcy stanowiące np. ofertę zawarcia umowy przedwstępnej musi być skierowane do przyszłego pracownika oraz zawierać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Wynika to z treści art. 66 § 1 KC, w myśl którego oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. A zatem jeżeli oświadczenie woli zawarcia umowy przedwstępnej było skierowane nie do przyszłego pracownika, lecz do innej osoby lub osób (np. publicznie na zebraniu kierowników lub na sesji rady gminy), to nie może ono stanowić podstawy do uznania, że w ten sposób złożono pracownikowi ofertę zawarcia umowy przyrzeczonej.
Dla przyjęcia, że strony zawarły umowę przedwstępną zobowiązującą do zawarcia umowy o pracę, konieczne jest uzgodnienie przez strony najistotniejszych warunków przyrzeczonej umowy o pracę. Dlatego taż wszelkiego rodzaju deklaracje negocjacyjne, czy inne zapewnienia dotyczące nawiązania stosunku pracy zawierające wyraz woli dążenia przez kontrahentów do zawarcia umowy o pracę, bez [...]