Abstrakt

Zgodnie z art. 83 ustawy z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych¹ czas pracy sędziego jest określony wymiarem jego zadań. Z regulacji tej wynika jednoznacznie, że sędziowie objęci są tzw. zadaniowym systemem czasu pracy, który przewidziany jest w przepisach prawa pracy powszechnie obowiązujących w art. 140 KP.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzecznictwa i doktryny prawa pracy przez zadaniowy system czasu pracy rozumie się taką jego organizację, w której czas pracy pracownika wyznaczony jest rozmiarem powierzonych mu do wykonania zadań. W takim systemie pracodawca nie ustala sztywnych miar czasu pracy oraz szczegółowego rozkładu czasu pracy, gdyż co do zasady nie jest możliwe dokładne ustalenie, w jakim czasie pracownik wykona przydzielone mu prace². W systemie zadaniowego czasu pracy zadania powierzone pracownikowi do wykonania powinny umożliwiać zachowanie norm czasu pracy przewidzianych w art. 129 KP³. Zatrudnienie pracownika w zadaniowym czasie pracy nie wyłącza stosowania przepisów o wynagrodzeniu za pracę w godzinach nadliczbowych⁴.

Czas pracy sędziów funkcyjnych

W rzeczywistości od 2.4.2007 r., tj. od daty wejścia w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23.2.2007 r. Regulamin urzędowania sądów powszechnych⁵, sędziowie, w kontekście obowiązującego ich systemu czasu pracy, podzieleni zostali na dwie grupy.

Do pierwszej należy zaliczyć sędziów funkcyjnych, których czas pracy wyznaczają godziny urzędowania sądu, a zatem sztywne rozkłady czasu pracy, nie mające nic wspólnego z zadaniowym czasem pracy. Do grupy drugiej należy zaliczyć wszystkich pozostałych sędziów, którzy nie pełnią żadnych funkcji w sądzie. Tych ostatnich nadal obowiązuje system zadaniowy wynikający z art. 83 SądPowU. W praktyce tego typu dystynkcja nie jest powszechnie zauważana. Jednak regulacje nowego regulaminu są w tej mierze wyraźne.

W regulaminie znalazł się bowiem przepis, który w istocie zmienia system czasu pracy wszystkich sędziów funkcyjnych.

Chodzi o § 45 ust. 6 regulaminu, zgodnie z którym „prezesi sądu, wiceprezesi, a także inne osoby pełniące funkcje lub osoby wyznaczone przez prezesa, w godzinach urzędowania sądu powinny przebywać w siedzibie sądu”.

Obowiązek przebywania przez sędziów funkcyjnych w siedzibie sądu jest równoznaczny z czasem pozostawania przez nich do dyspozycji pracodawcy. Obowiązek przebywania w czasie godzin urzędowania jest z kolei równoznaczny z wyznaczeniem sędziom funkcyjnym sztywnego rozkładu czasu pracy, który pokrywać się ma – zgodnie z zamiarem projektodawcy regulaminu – z godzinami urzędowania sądu.

Wobec tak ustalonego brzmienia przepisu § 46 ust. 6 regulaminu należy ustalić, co w regulaminie rozumie się pod pojęciem „godzin urzędowania sądu”, które wyznaczają wymiar godzin pracy sędziów funkcyjnych. Regulamin wymaga bowiem ich obecności w tych godzinach.

Pojęcie „godzin urzędowania sądu” występuje w § 45 ust. 1 regulaminu, zgodnie z którym prezes sądu ustala godziny urzędowania sądu i godziny przyjęć interesantów. Ponadto, zgodnie z ust. 2 tego przepisu, w razie potrzeby prezes sądu może zarządzić dwuzmianowy system urzędowania sądu. A zatem w świetle § 45 regulaminu, przez „godziny urzędowania sądu” należy rozumieć godziny wyznaczone przez prezesa sądu, jako oficjalne godziny pracy sądu.

Z cytowanych przepisów ust. 1 i 2 § 45 regulaminu oraz z samego tytułu rozdziału 7 („Czas urzędowania, urlopy”) można wywnioskować, iż regulamin posługuje się w pewnym sensie zamiennie pojęciami „czas urzędowania” oraz „godziny urzędowania”, przy czym inaczej traktuje godziny urzędowania i godziny przyjęć interesantów. Te ostatnie co do zasady (z wyjątkiem poniedziałków) zawierają się w godzinach urzędowania sądu i są od nich krótsze. Zgodnie z ust. 4 § 45 sekretariaty sądowe mają obowiązek przyjmować interesantów co najmniej przez 6 godzin w czasie urzędowania sądu (który z reguły w praktyce wynosi 8 godzin), a w każdy poniedziałek do godz. 18.00.

Nie ulega w każdym razie wątpliwości, że sędziowie funkcyjni zostali objęci od dnia wejścia w życie regulaminu podstawowym systemem czasu pracy.

Omawiany przepis regulaminu zredagowany jest mało precyzyjnie, jego wykładnia zaś może prowadzić do wniosku, że sędziowie funkcyjni powinni przebywać w siedzibie sądu ponad 40 godzin, co byłoby ewidentnie sprzeczne z art. 129 KP, który ustanawia maksymalne normy czasu pracy obejmujące także sędziów. Obowiązek przebywania sędziów funkcyjnych w siedzibie sądu nie został bowiem ograniczony w razie przyjęcia w sądzie dwuzmianowej organizacji pracy oraz o ile prezes sądu wyznaczy dłuższe godziny urzędowania sądu, np. poprzez wydłużenie godzin pracy sądu w poniedziałki do godz. 18.00. Jest także oczywiste, że nie może on dotyczyć systemu urzędowania sądu, o którym mowa w § 330 regulaminu, tj. przedłużonych godzin urzędowania sądu w dni robocze oraz w soboty i dni ustawowo wolne od pracy w celu rozpoznawania spraw karnych w postępowaniu przyspieszonym. Ponieważ sędziowie funkcyjni mają status pracowniczy – podobnie jak sędziowie „niefunkcyjni” – nie można wobec nich stosować takiej organizacji czasu pracy, w której stale planuje się przekraczanie dobowych i tygodniowych norm czasu pracy. Należy zatem przyjąć – w świetle bezwzględnie obowiązujących przepisów Kodeksu pracy regulujących czas pracy – że, co do zasady, sędziowie funkcyjni nie mają obowiązku przybywać w siedzibie sądu ponad normy czasu pracy wynikające z art. 129 KP.

Konkludując, wejście w życie nowego regulaminu urzędowania sądów powszechnych oznacza, że wobec sędziów funkcyjnych zmienił się system czasu pracy, w którym są zatrudnieni, z systemu zadaniowego na system podstawowy ze sztywnym rozkładem czasu pracy pokrywającym się z godzinami urzędowania sądów. Z uwagi na fakt, iż godziny urzędowania sądów mogą być dłuższe, aniżeli przeciętna 40-godzinna tygodniowa norma czasu pracy, a także dłuższe niż sztywna 8-godzinna norma dobowa, sędziowie funkcyjni mają obowiązek przebywać w siedzibie sądu jedynie w ramach norm czasu pracy przewidzianych w art. 129 KP. Nie sposób bowiem przyjąć, że wobec sędziów funkcyjnych jakiekolwiek przepisy rangi ustawowej wydłużyły dobowe i przeciętne tygodniowe normy czasu pracy w związku z wejściem w życie ww. przepisu § 45 ust. 6 regulaminu.

W celu zachowania obowiązku, o którym mowa w § 45 ust. 6 regulaminu (konieczność przebywania sędziów funkcyjnych w siedzibie sądu w godzinach jego urzędowania), oraz w celu zachowania zgodności wymiaru czasu pracy sędziów funkcyjnych z obowiązującymi normami czasu pracy, prezesi sądów powinni wyznaczać sędziów z danego wydziału, którzy zastępować będą wszystkich sędziów funkcyjnych w czasie ich nieobecności.

W praktyce dotyczy to trzech przypadków: [...]