Abstrakt

Artykuł jest próbą obalania pewnych powszechnie utrwalonych twierdzeń dotyczących zadaniowego systemu czasu pracy. Powyższy system często utożsamiany jest tylko z pracą wykonywaną poza zakładem pracy. Należy jednak pamiętać, że obok przesłanki miejsca wykonywania pracy zadaniowy czas pracy może być również zastosowany ze względu na rodzaj lub organizację pracy. Te właśnie przesłanki decydują o roli zadaniowego systemu czasu pracy w kształtowaniu nowoczesnych form organizacji pracy.

Uwagi wstępne

Ze względu na zmieniający się rynek pracy zapotrzebowanie na elastyczne formy zatrudnienia i organizacji pracy promujące samodzielność w pracy staje się coraz większe. Zadaniowy miernik pracy służy kształtowaniu się takich właśnie form poprzez zwiększanie wolności pracy. Jednocześnie kieruje aktywność pracownika na samą efektywność pracy określaną w kategoriach zadań, a nie czynności¹.

Co istotne, orzecznictwo SN nakazuje traktować ten system wprawdzie jako inny niż normalny, lecz taki, który ze względu na stopień elastyczności jest z założenia korzystny w zasadzie dla obu stron stosunku pracy². Niezależnie od jego wielu walorów warto zaznaczyć, że dla obu stron taka forma organizacji pracy może być alternatywą dla wydłużonych godzin pracy.

Przesłanki i warunki uzasadniające wprowadzenie zadaniowego systemu czasu pracy

Aktualne zredagowanie art. 140 KP powoduje, że zadaniowy system pracy może być wprowadzony w stosunku do pracowników, których rodzaj i warunki pracy pozwalają na kształtowanie czasu pracy według zasad ogólnych³. Oznacza to, że te same zdania mogłyby być wykonywane w podstawowym systemie czasu pracy. Jest to więc całkowicie inna wykładnia niż ta dokonywana na gruncie art. 136 KP z czerwca 1974 r. Stosowanie zadaniowego systemu czasu pracy zawężano wtedy bowiem do sytuacji, kiedy niemożliwe było określenie zadań normami czasu pracy. Za wyjątkowo trafne należy uznać określenie zadaniowego systemu czasu pracy jako zadaniowej techniki organizacji pracy⁴. Nietypowo zorganizowana praca musi być wykonywalna w ramach norm art. 129 KP tak jak w prawie wszystkich przewidzianym przez Kodeks pracy systemach. Przesłanki wprowadzenia zadaniowego czasu pracy nie odbiegają zresztą dalece od np. definicji systemu równoważnego czasu pracy. Uzasadnieniem wprowadzenia tego systemu są również rodzaj pracy lub jej organizacja. Dlatego inne potraktowanie w kategoriach norm czasu pracy pracownika pracującego w zadaniowym czasie pracy byłoby sprzeczne z wykładnią systemową przepisów regulujących czas pracy. Należy również podkreślić, że w zadaniowym systemie czasu pracy ze względu na powszechnie równoważny czas pracy możliwa jest praca ponad 8 godzin dziennie. Warunkiem będzie odpowiednie zbilansowanie pracą w krótszym wymiarze w inne dni.

Zasadność zastosowania zadaniowego systemu czasu pracy należy rozpatrywać w odniesieniu od konkretnego pracodawcy i konkretnego rodzaju wykonywanej pracy⁵. W tym kontekście należy też rozpatrywać przytaczane w literaturze wytyczne co do wprowadzenia powyższego systemu. Nie mają one charakteru kategorycznego i nie muszą wystąpić kumulatywnie. O tym, czy zastosowanie zadaniowego systemu czasu pracy nie będzie stanowiło naruszenia przepisów prawa pracy, będą decydować stosowne zapisy, m.in. w umowie o pracę lub późniejsze postanowienia uzupełniające warunki umowy o pracę⁶.

Wszelkie uogólnienia, ze względu na szeroką definicję zadaniowego systemu, należy uznać za mylące. Odnoszą się one bowiem głównie do przesłanki „miejsca wykonywania pracy”. Tymczasem klauzule generalne „rodzaju i organizacji pracy” umożliwiają objęcie zadaniowym czasem pracy różnych grup pracowników. W pewnym sensie, co może być wykładnią co do rodzaju zadań uzasadniających stosowanie tego systemu, również prokuratorzy czy nauczyciele akademiccy są zatrudniani w formie zbliżonej do zadaniowego systemu czasu pracy⁷. Ze względu na potencjalnie duże zróżnicowanie zadań, które mogą być wykonywane w tym systemie, błędem byłoby analizowanie zasadności wprowadzenia zadaniowego systemu czasu pracy na podstawie tych samych wytycznych.

Spośród najczęściej przywoływanych warunków uzasadniających wprowadzenie zadaniowego systemu czasu pracy przytoczone poniżej przykłady będą, moim zdaniem, ze względu na sposób sformułowania najbardziej trafne. Są nimi m.in.: możliwość wykonywania pracy niezależnie od normalnego czasu funkcjonowania zakładu pracy (niska kooperacja), brak konieczności określenia godzin rozpoczynania i zakończenia pracy, zależność wykonywania pracy jedynie od indywidualnego zaangażowania pracownika (praca twórcza)⁸. Przedstawiając te właśnie przykłady, pragnę zaakcentować, że o słuszności wprowadzenia zadaniowego systemu czasu pracy decyduje przede wszystkim potrzeba bądź konieczność elastycznej organizacji czasu pracy, nie zaś brak czy też istnienie ewidencji czasu pracy, nadzoru pracodawcy czy pracy w grupie.

W kontekście doprecyzowywania przesłanek zastosowania zadaniowego czasu pracy nie można również zgodzić się z poglądem, że [...]