Abstrakt
Elastyczność zatrudnienia oznacza możliwość zmiany liczby zatrudnionych ze względu na jego determinanty (rentowność lub inny miernik wyniku finansowego, koszty pracy, wydajność, zmiany strukturalne, technologiczne, formy zatrudnienia, stopień ochrony zatrudnienia). Istotnym elementem tej elastyczności są nietypowe formy zatrudnienia, organizacji i miejsca pracy. Formy te są elementem koncepcji przejściowych rynków pracy oraz nowej polityki rynku pracy opartej na zasadzie flexicurity1.
W niniejszym opracowaniu autorka jako przykład takiej formy zatrudnienia omawia job sharing.
Uelastycznianie zatrudnienia
Uelastycznianie zatrudnienia polega na wprowadzaniu form świadczenia pracy odmiennych od tradycyjnego, sztywnego modelu, który charakteryzuje się m.in. zatrudnianiem na podstawie umów o pracę na czas nieokreślony, o stałych godzinach i dniach pracy2. W ramach tego procesu zmianom podlega także organizacja czasu pracy. Uelastycznienie organizacji czasu pracy może mieć:
– wymiar chronometryczny – zmianie podlega wtedy długość czasu pracy, która może dotyczyć długości dziennego, tygodniowego, rocznego oraz życiowego czasu pracy;
– wymiar chronologiczny – pracownicy mają wtedy możliwość wyboru i umiejscowienia obowiązującego ich czasu pracy w ciągu doby, tygodnia, roku lub nawet całego życia.
Do najbardziej innowacyjnych form organizacji czasu pracy zalicza się te, które zapewniają elastyczność w obydwu wyżej wskazanych wymiarach3. Jako przykład takiej formy zatrudnienia wskazać można job sharing.
Pojęcie i rodzaje job sharing
Job sharing (job share) jest to modyfikacja pracy wykonywanej w niepełnym wymiarze czasu pracy, choć ze względu na jego specyficzne cechy uznaje się go już za odrębną kategorię zatrudnienia. Ta forma zatrudnienia wywodzi się ze Stanów Zjednoczonych, gdzie rozwija się z powodzeniem od końca lat 60. XX w., choć jego idea była już znana w latach 30., w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego4. W polskiej literaturze job sharing określa się czasem zamiennie „dzieleniem pracy”, „systemem pracy dzielonej”, „dzieleniem stanowiska pracy”, „podziałem miejsca pracy” lub „pracą dla dwojga”.
Powszechnie pod pojęciem job sharing rozumie się obsadzenie danego stanowiska pracy przez więcej niż jednego pracownika i dokonanie między nimi podziału wykonywanych na tym stanowisku zadań oraz przypadającego nań zasobu czasu pracy. Daje to możliwości określania chronologicznych i chronometrycznych wymiarów czasu pracy przez pracowników dzielących dane stanowisko pracy. Zasadniczymi cechami tej formy zatrudnienia są:
– pełnowymiarowe miejsce pracy, które zamiast być obsadzone przez jednego pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, zajmowane jest przez dwóch (lub nawet więcej) pracowników w niepełnym wymiarze; istotą takiej organizacji czasu pracy jest, aby liczba pracowników była większa od liczby miejsc pracy (np. trzy osoby zajmują dwa stanowiska pracy),
– podziału czasu pracy (dziennie, tygodniowo lub miesięcznie) dokonują pracownicy sami, a wymiar przypadający na każdego z nich nie musi być taki sam (choć najczęściej jest równy),
– podstawą job sharing są umowy zawierane między zainteresowanymi pracownikami i pracodawcą, które poza wymiarem czasu pracy i wynagrodzeniem mogą też określać obowiązek wzajemnego zastępowania się w przypadku choroby lub innych przyczyn osobistych,
– pracownicy zwykle ponoszą wspólną odpowiedzialność za realizację zadań objętych danym stanowiskiem pracy5.
W ramach systemu job sharing wyróżnić możemy cztery jego odmiany: [....]