Abstrakt
Ustanie stosunku pracy pracowników szkoły wyższej, zarówno nauczycieli akademickich, jak i tych niebędących nauczycielami akademickimi, następuje w formach przewidzianych w powszechnym prawie pracy, odpowiednio stosowanych na gruncie ustawy z 27.7.2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym1. W niniejszym opracowaniu autor szczegółowo omawia jedną z form rozwiązywania stosunku pracy pracowników szkoły wyższej, czyli wypowiedzenie.
Uwagi wstępne
O dopuszczalności stosowania wypowiedzenia stosunku pracy w szkolnictwie wyższym przesądzają przepisy samej PrSzkolWyżU. Artykuł 123 ust. 1 pkt 2 wyraża expressis verbis dopuszczalność wypowiedzenia jako jednej z form rozwiązywania stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim. Wypowiedzenie stosunku pracy nauczyciela akademickiego zatrudnionego na podstawie umowy o pracę jest możliwe na podstawie art. 30 § 1 pkt 2 KP w związku z art. 128 PrSzkolWyżU, który stanowi podstawę do stosowania w tym zakresie przepisów Kodeksu pracy. Ten sam art. 30 § 1 pkt 2 KP będzie podstawą do dokonywania wypowiedzenia stosunku pracy pracownikom niebędącym nauczycielami akademickimi, w związku z brzmieniem art. 136 PrSzkolWyżU, wedle którego w sprawach dotyczących stosunku pracy pracowników uczelni, nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy Kodeksu pracy. Możliwość wypowiedzenia umowy o pracę, jako podstawy nawiązania stosunku pracy w szkole wyższej, będzie jednak uzależniona od tego, który z jej rodzajów strony wybrały. Umowy na okres próbny oraz na czas nieokreślony będą podlegały bezwarunkowemu wypowiadaniu (art. 32 KP). Umowę zawartą na czas określony będzie można rozwiązać w tym trybie jedynie wówczas, gdy strony zawarły ją na okres dłuższy niż 6 miesięcy i przewidziały w jej treści klauzulę dopuszczającą możliwość jej wcześniejszego rozwiązania za wypowiedzeniem (art. 33 KP). W stosunku do umowy o pracę na czas wykonania określonej pracy ta forma rozwiązywania stosunku pracy nie może być stosowana.
Co jednak istotne, jednolite zasady stosowania wypowiedzenia, wykształcone na podstawie przepisów Kodeksu pracy, ulegają modyfikacjom na gruncie PrSzkolWyżU, i to nie tylko z uwagi na specyfikę tej pragmatyki pracowniczej. Linia dyferencjacji przebiega tu nie tylko w sferze grup pracowników szkoły wyższej, ale determinuje ją także podstawa nawiązania stosunku pracy. Traktując wypowiedzenie jako specyficzną konstrukcję prawa pracy składającą się z trzech elementów: dokonania wypowiedzenia, okresu wypowiedzenia oraz terminu wypowiedzenia, można stwierdzić, że w każdym z nich obecne są przejawy sygnalizowanego różnicowania.
Dokonanie wypowiedzenia
Wypowiedzenie jest oświadczeniem woli jednej ze stron stosunku pracy, którego treścią jest zamiar rozwiązania tego stosunku z upływem okresu wypowiedzenia. Jest to oświadczenie woli indywidualnie adresowane do drugiej strony stosunku pracy. Zagadnienia skuteczności dokonania wypowiedzenia w sferze szkolnictwa wyższego (w odniesieniu zarówno do nauczycieli akademickich, jak i do pracowników niebędących nauczycielami akademickimi) nie regulują przepisy PrSzkolWyżU, należy tu zatem odwołać się do przepisów ogólnych. Wskutek braku odpowiedniej regulacji także w przepisach Kodeksu pracy pozostaje zastosować przepisy Kodeksu cywilnego poprzez instytucję odesłania piętrowego. Zgodnie z art. 61 KC w związku z art. 136 PrSzkolWyżU oraz art. 300 KP oświadczenie woli z zamiarem rozwiązania stosunku pracy, które ma być złożone drugiej stronie, jest złożone, z chwilą gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Zasada ta obowiązywać będzie w stosunku do wszystkich pracowników szkoły wyższej, bez względu na podstawę nawiązania stosunku pracy.
Jednolite zasady należy także stosować w zakresie pisemnej formy wypowiedzenia stosunku pracy. Biorąc pod uwagę brak regulacji w tym zakresie w przepisach PrSzkolWyżU w stosunku do mianowanych nauczycieli akademickich, a także odesłanie do przepisów Kodeksu pracy, jakie przewidziano w stosunku do nauczycieli akademickich zatrudnionych na podstawie umowy o pracę oraz w stosunku do pracowników niebędących nauczycielami akademickimi, należy stosować art. 30 § 3 KP w związku z art. 135 ust. 1 oraz 136 PrSzkolWyżU.
Problem zasadności dokonanego wypowiedzenia stosunku pracy pracownika szkoły wyższej musi być rozpatrywany odrębnie dla pracowników niebędących nauczycielami akademickimi oraz dla nauczycieli akademickich, a w ramach tej drugiej grupy również z uwzględnieniem podstawy nawiązania stosunku pracy. Co więcej, gdy podstawą nawiązania stosunku pracy dla nauczycieli akademickich oraz pracowników nimi niebędących stanie się umowa o pracę, linię dyferencjacji problemu uzasadniania wypowiedzenia stosunku pracy wyznaczać będzie także jej rodzaj.
Przyczyny wypowiedzenia stosunku pracy mianowanego nauczyciela akademickiego wskazuje expressis verbis art. 124 PrSzkolWyżU. Są nimi:
1) czasowa niezdolność do pracy, spowodowana chorobą, jeżeli okres tej niezdolności przekracza okres zasiłkowy, a w przypadku stwierdzenia przez uprawnionego lekarza poprawy stanu zdrowia i możliwości powrotu do pracy – jeżeli okres ten przekracza dwa lata,
2) wszczęcie postępowania w sprawie likwidacji uczelni,
3) otrzymanie przez nauczyciela akademickiego, w okresie nie krótszym niż rok, dwóch kolejnych ocen negatywnych, o których mowa w art. 132 ust. 1 i 2 PrSzkolWyżU,
4) podjęcie dodatkowego zatrudnienia lub prowadzenie działalności gospodarczej, bez uzyskania zgody rektora,
5) niezawiadomienie rektora o podjęciu dodatkowego zatrudnienia lub prowadzeniu działalności gospodarczej w trybie art. 129 ust. 6 PrSzkolWyżU.
Zgodnie z art. 125 PrSzkolWyżU stosunek pracy mianowanego nauczyciela akademickiego może być rozwiązany również z innych ważnych przyczyn. Relacja pomiędzy enumeratywnie wymienionymi przyczynami wypowiedzenia stosunku pracy w art. 124 PrSzkolWyżU a klauzulą generalną „innych ważnych przyczyn”, użytą w art. 125, wymaga analizy w kilku kontekstach. Co najważniejsze [...]