Monitor Prawa Pracy

nr 6/2007

Dofinansowanie wypoczynku pracowniczego w świetle zmian ustawy z 4.3.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych

Iwona Sierpowska
Autorka jest wykładowcą w Wyższej Szkole Zarządzania i Bankowości w Poznaniu, filia we Wrocławiu.
Abstrakt

Dnia 28.3.2007 r. Trybunał Konstytucyjny1 wydał orzeczenie zmieniające ustawę z 4.3.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych2. W niniejszym opracowaniu autorka omawia możliwości finansowania zagranicznego wypoczynku ze środków funduszu świadczeń socjalnych.

Dofinansowanie wypoczynku zagranicznego

Działalność socjalna finansowana jest z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Fundusz zobowiązani są tworzyć wszyscy pracodawcy prowadzący działalność w sferze budżetowej oraz przedsiębiorcy spoza tej sfery, którzy na 1 stycznia zatrudniają co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty3. Uprawnieni do korzystania z funduszu są: pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści – byli pracownicy i członkowie ich rodzin oraz inne osoby, którym fakultatywnie przyznano prawo do świadczeń. W myśl art. 2 pkt 1 FundŚwSocU na działalność socjalną finansowaną ze środków funduszu składają się różne formy aktywności pracodawców w zakresie organizacji krajowego wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej i sportowo-rekreacyjnej, a także udzielanie pomocy materialnej (rzeczowej i finansowej) oraz zwrotnej i bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe. Zgodnie z przytoczonym przepisem jedynie działalność związana z wypoczynkiem powinna być prowadzona w kraju, jednakże w art. 8 ust. 2a ustawodawca rozszerzył powyższe wymagania. W przepisie tym finansowanie ze środków funduszu usług w zakresie wypoczynku, kultury, oświaty, sportu i rekreacji uzależnia się od ich świadczenia na obszarze kraju. Ograniczenia takie nie występowały w pierwotnym tekście FundŚwSocU. Do końca 2002 r. osoby uprawnione do korzystania z zakładowych świadczeń socjalnych miały prawo wyboru miejsca wykonania dofinansowanych usług. Ustawą z 26.7.2002 r.4 wprowadzono wymóg wykorzystania środków funduszu wyłącznie na obszarze Polski, co w praktyce dotyczyło przede wszystkim wypoczynku. Rozwiązanie to było krytycznie oceniane w piśmiennictwie. Sprzeciwiali się mu również pracodawcy i pracownicy zainteresowani wypoczynkiem zagranicznym, niejednokrotnie tańszym i o wyższym standardzie niż krajowy. Trudno powiedzieć, czy za wprowadzeniem takiej regulacji przemawiały względy socjalne czy ekonomiczne. Być może ustawodawca przyjął założenie, że na wypoczynek zagraniczny decydują się jedynie osoby dobrze sytuowane, które nie spełniają kryteriów do otrzymania świadczeń socjalnych. Realna wydaje się również chęć popierania krajowych usług turystycznych. Zasoby zakładowych funduszy socjalnych miały wspomagać tworzenie nowej krajowej bazy turystycznej, która mogłaby konkurować z zagranicznymi ofertami wypoczynku. Jednakże w związku z integracją europejską przepisy FundŚwSocU wymagały nowelizacji, gdyż godziły we wspólnotową zasadę swobodnego przepływu usług oraz zasadę wolnej i równej konkurencji przeciwstawiającej się preferowaniu krajowych przedsiębiorców5. Postanowienia FundŚwSocU naruszały również zasadę równości wobec prawa, poprzez udzielanie wsparcia jedynie tym osobom, które wybrały wypoczynek krajowy. Po przystąpieniu Polski do Unii los analizowanych przepisów był przesądzony. Niemniej utrata ich mocy obowiązującej nastąpiła dopiero po upływie blisko 3 lat od integracji Polski ze Wspólnotami Europejskimi.

Orzekając o niezgodności art. 2 pkt 1 i art. 8 ust. 2a FundŚwSocU (w zakresie, w jakim przepisy te uniemożliwiają skorzystanie z usług świadczonych poza terenem kraju) z Konstytucją RP, Trybunał podzielił większość zarzutów formułowanych pod jej adresem. W ocenie [...]