Abstrakt

W niniejszym opracowaniu na bazie przyjętego stanu faktycznego autor przeprowadza analizę skutków sprzedaży przez pracodawcę majątku służącego pierwotnie do prowadzenia działalności socjalnej w kontekście uregulowań zawartych w ustawie z 4.3.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych¹. W szczególności sprowadza się to do odpowiedzi na pytanie: czy środki uzyskane ze sprzedaży mogą zostać przeznaczone na cele bieżącej działalności przedsiębiorstwa, czy też mają zasilić zakładowy fundusz świadczeń socjalnych?

Stan faktyczny

W stanie faktycznym stanowiącym materiał wyjściowy do prowadzonych rozważań X sp. z o.o. była właścicielem ośrodka wczasowego. Jego wartość wchodziła do kapitału tej spółki. Ośrodek ten pierwotnie powstał jako element systemu socjalnego ówczesnego przedsiębiorstwa państwowego X i jako taki był wykorzystywany przez wiele lat do prowadzenia działalności stricte socjalnej na rzecz pracowników tego przedsiębiorstwa, a później pracowników powołanej w jego miejsce, w wyniku przekształceń własnościowych spółki z o.o. (przedsiębiorstwo to zostało w ten sposób sprywatyzowane w latach 90.). Głównym przedmiotem działania X sp. z o.o. było i nadal jest prowadzenie usług krajowego transportu samochodowego. Istotnym elementem analizowanego stanu faktycznego jest uzyskanie przez X sp. z o.o. od wojewody 19.11.2003 r. zezwolenia na działalność gospodarczą w zakresie organizowania imprez turystycznych. Od 1.1.2004 r. uchwałą zarządu spółki prowadzenie ośrodka zostało przekazane funkcjonującemu w jej strukturze organizacyjnej działowi marketingu i sprzedaży – wcześniej zajmował się tym dział socjalny. Celem zmian organizacyjnych było dążenie do zrównoważenia kosztów i przychodów związanych z prowadzeniem i utrzymaniem tego ośrodka (w związku z czym organizowane w nim były także zielone szkoły oraz kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży). Od tego momentu ośrodek wczasowy nie był wykorzystywany wyłącznie do organizacji szkoleń pracowników czy też konferencji i spotkań z pracownikami. Z wczasów w tym ośrodku korzystać zaś mogli zarówno pracownicy spółki, jak i osoby spoza przedsiębiorstwa, pod warunkiem wykupienia skierowania. Spółka zaliczała w koszty działalności odpisy amortyzacyjne, a także w całości wydatki na eksploatację ośrodka. Dział socjalny spółki, na równi z innymi chętnymi, dokonywał zakupu wczasów w tym ośrodku, co było fakturowane wewnętrznie. Zakup tych wczasów nie stanowił kosztów uzyskania przychodu. Mimo wprowadzonych zmian przychody uzyskiwane z prowadzenia działalności gospodarczej na bazie ośrodka nie pokrywały kosztów jego utrzymania. Powyższa okoliczność stała się m.in. przedmiotem wystąpień pokontrolnych NIK. W takiej sytuacji zarząd spółki powziął zamiar sprzedaży ośrodka wczasowego. Wtedy pojawiło się pytanie: czy środki uzyskane ze sprzedaży ośrodka wczasowego mogą zostać przeznaczone na cele działalności bieżącej przedsiębiorstwa (np. na zakup lub modernizację środków transportu używanych do świadczenia usług wchodzących w zakres działalności podstawowej spółki), czy też w myśl art. 7 ust. 1 pkt 8 FundŚwSocU zasilą zakładowy fundusz świadczeń socjalnych? Dodatkowo, decyzja pracodawcy spotkała się ze sprzeciwem działających u niego zakładowych organizacji związkowych zarzucających mu generalnie naruszenie prawa, a w szczególności brak uzgodnienia z nimi działań podjętych w odniesieniu do przedmiotowego ośrodka wczasowego.

Zbycie środka trwałego służącego do działalności socjalnej

Zgodnie z powołanym art. 7 ust. 1 pkt 7 FundŚwSocU środki zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zwiększa się o przychody z tytułu sprzedaży, dzierżawy i likwidacji środków trwałych służących do działalności socjalnej, w części nieprzeznaczonej na utrzymanie lub odtworzenie zakładowych obiektów socjalnych. Analiza językowa ww. przepisu skłania do zwrócenia uwagi, że jego dyspozycją objęty jest przypadek zbycia środka trwałego służącego do działalności socjalnej. Sugeruje to, że taka właśnie ma być funkcja środka trwałego w momencie jego zbycia.

W analizowanym stanie faktycznym pracodawca posiadał ośrodek wypoczynkowy, który pierwotnie przez wiele lat rzeczywiście służył wyłącznie celom socjalnym jego pracowników i jako taki w sensie organizacyjnym pozostawał w zarządzaniu komórki organizacyjnej zakładu pracy, odpowiadającej za obsługę socjalną tychże pracowników, zgodnie z regulaminem zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Jak [...]