Abstrakt
Wygaśnięcie umowy o pracę jest jednym ze sposobów ustania stosunku pracy i jako takie jest objęte kontrolą sądową. W związku z tym pracodawca musi się liczyć z tym, że ponosi odpowiedzialność za wyciągnięcie niewłaściwych wniosków z zaistniałych zdarzeń lub nieprecyzyjne określenie terminu ustania zatrudnienia. Granice jego odpowiedzialności wyznaczają przepisy statuujące uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia. Niniejsze opracowanie poświęcone jest rozważaniom dotyczącym instytucji wygaśnięcia stosunku pracy.
Uwagi wstępne
Wygaśnięcie umowy o pracę, tak jak wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy, powoaduje jego ustanie. W odróżnieniu jednak od pozostałych form zakończenia zatrudnienia wygaśnięcie umowy o pracę następuje z mocy prawa w razie zaistnienia określonych zdarzeń, z którymi przepisy prawa wiążą skutek w postaci ustania stosunku pracy. Ten sposób zakończenia zatrudnienia nie wymaga od stron składania jakichkolwiek oświadczeń, ale nie oznacza to, że jest wyłączony spod kontroli sądowej.
Różnice i podobieństwa
Sposoby, w jakich może dojść do rozwiązania stosunku pracy, wymienia art. 30 § 1 KP. Obok rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron oraz upływu czasu, na jaki umowa została zawarta, lub ukończenia pracy, dla której została ona zawarta, przytoczony przepis wymienia także rozwiązanie umowy wskutek oświadczenia jednej ze stron za wypowiedzeniem lub bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Powyższe wyliczenie trybów rozwiązania umowy o pracę ma charakter wyczerpujący. Nie trudno więc nie zauważyć, że art. 30 § 1 KP nie wymienia wśród trybów ustania stosunku pracy wygaśnięcia umowy o pracę, które stanowi odrębną instytucję prawa pracy. Uwypukla to systematyka Kodeksu pracy, która poświęca wygaśnięciu umowy o pracę odrębny oddział 7 działu II. Obok zasadniczych różnic między wygaśnięciem umowy o pracę a jej rozwiązaniem trzeba jednakże mieć na uwadze i te elementy, które zbliżają omawiane instytucje.
Porównawczo odnieśmy wygaśnięcie umowy o pracę do jednego z trybów ustania stosunku pracy wymienionych w art. 30 § 1 KP, a mianowicie do rozwiązania umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia. Istotną różnicą pomiędzy niezwłocznym zakończeniem zatrudnienia a wygaśnięciem stosunku pracy jest to, że w tej pierwszej sytuacji dla zaistnienia skutku w postaci rozwiązania umowy o pracę konieczne jest oświadczenie jednej ze stron. Natomiast w przypadku wygaśnięcia umowy o pracę skutek ten następuje z mocy prawa, niezależnie od woli stron.
Należy jednak podkreślić, że mimo odrębności obu instytucji mają one również cechy wspólne. Zarówno rozwiązanie stosunku pracy w trybie niezwłocznym, jak i jego wygaśnięcie prowadzi do ustania zatrudnienia, które następuje ze skutkiem natychmiastowym. Oznacza to, że ustanie stosunku pracy w takich warunkach nie jest poprzedzone żadnym okresem wyczekiwania, tak jak ma to miejsce w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę.
Jednakże i w tej płaszczyźnie rysują się pewne różnice. Wygaśnięcie umowy następuje bowiem zawsze w dacie zaistnienia okoliczności, z jakimi przepisy prawa wiążą ustanie zatrudnienia. Rozwiązanie umowy o pracę w trybie niezwłocznym powoduje natomiast [...]