Abstrakt

Służba zdrowia ma odrębną regulację czasu pracy zawartą w rozdziale 4 ustawy z 30.8.1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej¹ – Czas pracy pracowników zakładu opieki zdrowotnej. Regulacja ta nie jest jednak wyczerpująca i dlatego do pracowników zakładów opieki zdrowotnej stosuje się także część przepisów o czasie pracy wynikających z Kodeksu pracy. Zgodnie bowiem z art. 5 KP w przypadkach, gdy stosunek pracy danej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, to przepisy Kodeksu pracy stosuje się tylko w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. W praktyce problem stwarza również rozliczanie dyżurów lekarskich po naszym przystąpieniu do Unii Europejskiej.

Dnia 24.8.2007 r. uchwalono ustawę z zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym². Przy tej okazji doszło do uporządkowania pojęć występujących na gruncie ZakłOpiekZdrowU i dostosowania ich do przepisów dotyczących czasu pracy wynikających z Kodeksu pracy oraz do usunięcia niezgodności z prawem europejskim. Wszystkie zmiany mają zacząć obowiązywać od 1.1.2008 r.

Zmiany porządkujące

Nowelizacja wprowadza zmiany w określeniu wielkości tygodniowych norm czasu pracy dla poszczególnych grup zawodowych zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej. Artykuł 32g ZakłOpiekZdrowU przewiduje bowiem 40-godzinną normę tygodniową dla pracowników medycznych, podczas gdy ich norma dobowa wynosi 7 godzin 55 minut, a więc niemożliwe jest wypracowanie takiej normy tygodniowej. Od 1.1.2008 r. norma ta ma wynosić 37 godzin i 55 minut, a więc ma być wynikiem iloczynu 5 dni pracy na tydzień i normy dobowej. Podobne zmiany dotyczyły będą innych grup zawodowych – dla pracowników pracujących w szczególnych warunkach po 5 godzin dziennie norma tygodniowa będzie wynosiła przeciętnie 25 godzin (a nie 26 godzin i 15 minut), dla pracowników niewidomych, zatrudnionych na stanowiskach wymagających kontaktu z pacjentami pracujących po 6 godzin norma tygodniowa wyniesie przeciętnie 30 godzin (a nie 31 godzin 30 minut). Zmniejszona zostanie również tygodniowa norma dla pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych z przeciętnie 42 godzin tygodniowo do przeciętnie 40 godzin, co wreszcie spowoduje jej zgodność z art. 129 KP.

Nowelizacja zakłada także skreślenie art. 32h ZakłOpiekZdrowU, który przewiduje odrębny sposób ustalania wymiaru czasu pracy dla pracowników służby zdrowia. Zgodnie z powyższym przepisem wymiar ustala się, mnożąc dobową normę czasu pracy obowiązującą pracownika przez liczbę kalendarzowych dni roboczych z wyłączeniem przypadających w okresie rozliczeniowym niedziel, świąt oraz dni dodatkowo wolnych od pracy. Przepis ten posługuje się co prawda pojęciem „dni dodatkowo wolnych od pracy”, które już nie występuje na gruncie przepisów Kodeksu pracy, ale należy je rozumieć jako dni wolne od pracy wynikające z przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Potwierdził to SN uchwałą z 3.8.2007 r.³, w której stwierdził, że pracownicy zakładów opieki zdrowotnej korzystają z prawa do przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy (art. 129 § 1 KP) wobec czego określenie „dodatkowe dni wolne od pracy”, użyte w art. 32h ust. 1 ZakłOpiekZdrowU, należy rozumieć jako „dni wolne od pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym”.

Skreślenie tego przepisu oznacza, że wymiar czasu pracy pracowników służby zdrowia należy obliczać zgodnie z art. 130 KP, co spowoduje kolejne wątpliwości interpretacyjne. Przepis powyższy posługuje się bowiem jedynie 8-godzinną normą dobową i 40-godzinną normą tygodniową, a więc jest niedostosowany do pracowników służby zdrowia, gdyż w zakładach opieki zdrowotnej występują po 4 różne normy dobowe i tygodniowe. A zatem w nowelizacji zabrakło przepisu zobowiązującego do odpowiedniego stosowania art. 130 KP, czyli z uwzględnieniem specyfiki norm czasu pracy wynikających z ZakłOpiekZdrowU.

Zmianie uległy także długości dopuszczalnych okresów rozliczeniowych dla pracowników służby zdrowia i będą wynosiły do 3 miesięcy w przypadku podstawowego systemu czasu pracy oraz do 1 miesiąca w równoważnym czasie pracy, z możliwością wydłużenia go do 4 miesięcy w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Zniknie więc możliwość wydłużenia okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy w uzasadnionych przypadkach w równoważnym systemie czasu pracy, jaką przewiduje obecnie art. 32i ust. 2 ZakłOpiekZdrowU.

Kolejnych zmian o charakterze porządkującym dokonano w przepisach dotyczących gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych (art. 32k ZakłOpiekZdrowU) oraz dodatków zmianowych (art. 32l ZakłOpiekZdrowU) i dodatków za pracę w pogotowiu ratunkowym (art. 32ł ZakłOpiekZdrowU). W tym zakresie wątpliwość może jednak budzić zmiana art. 32k ZakłOpiekZdrowU, zgodnie z którą w przypadku wezwania pracownika będącego w gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych do zakładu opieki zdrowotnej zastosowanie mają przepisy dotyczące dyżuru medycznego. Z jego dotychczasowego brzmienia wynika bowiem, że w takim przypadku pracownikowi przysługuje wynagrodzenie jak za czas pełnienia dyżuru medycznego. Zmiana ta oznacza, że w przypadku wezwania pracownika do zakładu opieki zdrowotnej jego praca powinna zostać potraktowana jako dyżur medyczny ze wszystkimi tego konsekwencjami. Nowe odesłanie do przepisów o dyżurze medycznym nie dotyczy bowiem już tylko kwestii wynagrodzenia. A zatem czas wykonywania pracy po wezwaniu do zakładu opieki zdrowotnej będzie trzeba wliczać do czasu dyżuru takiego pracownika. Dotychczasowa wykładnia art. 32k ust. 3 ZakłOpiekZdrowU była odmienna, gdyż zdaniem SN praca wykonywana w takim przypadku nie jest dyżurem medycznym i nie może być włączona do dyżurów medycznych w limicie określonym w art. 32j ust. 3 ZakłOpiekZdrowU⁴.

Dotychczas obowiązująca regulacja dotycząca dyżuru lekarskiego

Zgodnie z art. 32j ZakłOpiekZdrowU dyżur medyczny może być pełniony przez lekarza lub innego pracownika wykonującego zawód medyczny, jeśli ma on wyższe wykształcenie. Dyżury medyczne mogą być pełnione tylko w zakładach opieki zdrowotnej przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych. Czas pełnienia dyżuru medycznego nie jest wliczany do czasu pracy lekarza, a za taki dyżur nie przysługuje mu także czas wolny od pracy, tylko wynagrodzenie w wysokości zależnej od tego, w jakim dniu i o jakiej porze jest pełniony taki dyżur⁵. Dodatkowo w uzasadnionych przypadkach ordynator może zwolnić pracownika z części dnia pracy, po zakończonym dyżurze, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Przepisy ograniczają także liczbę dyżurów, jakie mogą pełnić pracownicy medyczni do 2 dyżurów tygodniowo i 8 dyżurów miesięcznie.

Ze względu na fakt, iż dyżur medyczny nie stanowi czasu pracy pracownika medycznego, może on być planowany w formie oddzielnego harmonogramu dyżurów ustalającego dni i godziny dyżurów⁶. Obowiązek pełnienia dyżuru medycznego wynika z zawartej przez pracownika medycznego umowy o pracę i nie wymaga zawarcia żadnej dodatkowej umowy. Wymaga jedynie [...]