Abstrakt
Stres, który uznawany jest za jedną z chorób cywilizacyjnych XXI wieku, towarzyszy powszechnie pracownikom w procesie produkcyjnym, niejednokrotnie powodując u nich rozstrój nerwowy. Nawarstwiając się przez dłuższy czas, może doprowadzić nawet do poważniejszych uszkodzeń zdrowia, często skutkujących zawałami serca. Praktyka prawnicza może uznać takie zdarzenia za wypadki przy pracy, pod warunkiem że stres miał swoje źródło w wykonywanej pracy. Decydujące znaczenie może mieć również to, czy poszkodowany zajmuje w zakładzie pracy stanowisko kierownicze, czy też jest pracownikiem szeregowym. Od kadry kierowniczej wymaga się bowiem większej odporności psychicznej na sytuacje stresogenne. Konsekwencją takiego rozumowania jest istniejąca linia orzecznictwa SN przyjmująca, że zawał serca takiego pracownika w wyniku stresu w miejscu pracy jest uznawany za wypadek przy pracy tylko w nadzwyczajnych okolicznościach.
Kiedy zawał serca w miejscu pracy może być uznany za wypadek przy pracy?
Rozpatrywanie tego, czy zawał serca spowodowany stresem może być uznany za wypadek przy pracy, należy zacząć od sprawdzenia, czy wystąpiły dwa podstawowe warunki, które odnoszą się zarówno do pracownika szeregowego, jak i członka kadry kierowniczej. Przede wszystkim należy ustalić, czy zawał serca nie nastąpił z przyczyn tkwiących wyłącznie w organizmie poszkodowanego. Za wypadek przy pracy nie zostanie bowiem uznana taka sytuacja, w której do zawału doszłoby samoistnie, wskutek zmian chorobowych nawarstwiających się u danej osoby przez dłuższy czas, bez nikłego choćby wpływu środowiska zewnętrznego. Potwierdza to orzeczenie SN z 18.8.1999 r.1, zgodnie z którym zewnętrzną przyczyną sprawczą wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, zdolny – w istniejących warunkach – wywołać szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym. Jeżeli omawianego czynnika zabraknie (w tym przypadku będzie to stres), nie może być już mowy o wypadku przy pracy.
Przykład
Pracownik cierpiący na zaawansowaną miażdżycę tętnic ulega zawałowi serca w trakcie spożywania posiłku. Nie może być jednocześnie mowy o wystąpieniu czynnika zewnętrznego przyczyniającego się do wystąpienia skutków chorobowych.
Drugim warunkiem, jaki musi być spełniony, by zawał serca pod wpływem stresu został uznany za wypadek przy pracy, musi być ustalenie, że stres wywodził się ze środowiska pracy, w którym obraca się pracownik. Nie może to być, przykładowo, silny stan emocjonalny spowodowany trudną sytuacją w życiu osobistym poszkodowanego. A zatem należy mieć na uwadze, że zgodnie z wyrokiem SN z 2.10.1997 r.2 kwalifikacja prawna zawału serca jako wypadku przy pracy wymaga wykazania, że przyczyna zewnętrzna tego zdarzenia pozostawała w związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych. Aby konkretny zawał serca mógł być uznany za wypadek przy pracy, należy wcześniej [...]