Abstrakt

Na życie prywatne składa się życie rodzinne i osobiste, a więc m.in. takie elementy, jak: sposób spędzania wolnego czasu, życie towarzyskie i erotyczne, sposób ubierania się, wyznanie, religia i światopogląd. Problem poszanowania prywatności występuje również w stosunkach pracy. Jednak prywatność w miejscu pracy jest z zasady ograniczona, gdyż wynika to z istoty samego stosunku pracy, czyli podporządkowania pracodawcy i jego uprawnień kontrolno-nadzorczych wobec pracowników. Niniejsze opracowanie poświęcone jest rozważaniom na temat ochrony prywatności w relacji pracownik - pracodawca, a więc na ile słuszny (zasługujący na ochronę) interes pracodawcy oraz jego uprawnienia kierownicze w stosunku do pracownika uzasadniają stawianie przez niego pracownikowi wymagań dotyczących spraw zaliczanych, według powszwchnego przekonania, do pozazawodowej sfery prywatnej pracownika, w tym zwłaszcza do jego sfery intymnej.

Pojęcie prywatności i prawne podstawy jej ochrony

Według powszechnej opinii pojęcie prywatności i pokrewne mu pojęcia: „życie prywatne” czy „sfera prywatna”, nie są możliwe do precyzyjnego, abstrakcyjnego zdefiniowania, chociaż występują w codziennym użyciu¹. Autorzy piszący o prywatności oraz sądy orzekające w kwestiach z nią związanych starają się raczej ustalić, jakie sprawy, stany czy okoliczności należą do sfery prywatnej, a jakie do tzw. sfery powszechnej dostępności.

Według Słownika języka polskiego² „prywatny” oznacza: dotyczący kogoś osobiście, czyichś spraw osobistych, stanowiący czyjąś osobistą własność, niezwiązany z żadną instytucją; osobisty; niepaństwowy; nieurzędowy.

A. Kopff, pionier polskich badań nad prywatnością, jako samoistnym dobrem osobistym podlegającym ochronie, uważa, że sfera życia prywatnego „obejmuje życie rodzinne i sąsiedzkie, życie w gronie przyjaciół, a także stosunek do kolegów w pracy”³.

Zdaniem K.W. Kubińskiego pojęcie prywatności obejmuje „zespół wartości, wśród których znajdują się: dobre imię, wizerunek, życie osobiste, wolność, tajemnica danych osobowych, przeszłość danej osoby”⁴. Autor ten traktuje więc prywatność nie jak samoistne dobro osobiste, lecz jako kategorię zbiorczą, obejmującą wiele praw osobistych.

W świetle orzecznictwa sądów polskich do sfery prywatnej człowieka należą w szczególności:

a) życie osobiste oraz rodzinne, w tym stosunki małżeńskie, a także konkubinat,

b) tożsamość jednostki i jej przeszłość,

c) sfera intymna - sprawy uczuć i seksu, zdrowia,

d) wyznanie i praktyki religijne,

e) stan majątkowy, w tym dane o wysokości otrzymywanego wynagrodzenia za pracę, stan zadłużenia,

f) tryb życia człowieka, sposób spędzania wolnego czasu, rozrywki, hobby,

g) karalność, informacje o popełnionych przestępstwach lub wykroczeniach⁵.

1. Ochrona konstytucyjna i prawnomiędzynarodowa

Expressis verbis o prywatności stanowi art. 47 Konstytucji RP: Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz o decydowaniu o swoim życiu osobistym. Zwraca uwagę to, że w tym uregulowaniu „życie rodzinne” zostało wymienione odrębnie, obok życia prywatnego, podczas gdy powszechnie w doktrynie i orzecznictwie traktuje się je jako bardzo istotną część życia prywatnego⁶. Taka redakcja art. 47 Konstytucji, mająca zapewne swą przyczynę w zamiarze podkreślenia ważności życia rodzinnego jako podmiotu ochrony, nie spowodowała jednak zmiany tego poglądu⁷.

Również życie osobiste, wymienione odrębnie w art. 47 Konstytucji, jest częścią życia prywatnego. Składają się na nie takie elementy, jak: tryb życia, sposób spędzania wolnego czasu, życie towarzyskie i erotyczne, sposób ubierania się, wyznanie, religia i światopogląd.

Ochrony życia prywatnego dotyczą też inne postanowienia Konstytucji. Szczególne znaczenie spośród nich ma art. 51, który w ust. 1 stanowi, że nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby, zaś w ust. 2 - że władze publiczne nie mogą uzyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. Istotny jest również art. 50 zapewniający nienaruszalność mieszkania („mir domowy”) oraz art. 49 gwarantujący wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się („tajemnicę korespondencji”), a w zakresie ochrony życia rodzinnego - art. 48 uznający prawo rodziców do wychowywania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami (z uwzględnieniem stopnia dojrzałości dziecka, a także wolności jego sumienia i wyznania oraz jego przekonań).

Konstytucja gwarantuje ochronę życia prywatnego człowieka przede wszystkim w jego relacjach z organami władzy publicznej i innymi podmiotami publicznymi⁸, lecz nie ulega wątpliwości, że [...]