Monitor Prawniczy

nr 8/2024

Żądanie udzielenia gwarancji określonej treści przez wykonawcę robót budowlanych jako nadużycie żądania gwarancji zapłaty

DOI: 10.32027/MOP.24.8.5

Agnieszka Warsewicz

Autorka jest adwokatem Izby Warszawskiej (niewykonującym zawodu) oraz doktorantką Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego

Abstrakt

Glosowany wyrok dotyczy licznych zagadnień o doniosłym znaczeniu praktycznym związanych z udzieleniem „żądanej gwarancji zapłaty” (art. 649⁴ § 1 KC) przez inwestora robót budowlanych. Po pierwsze, Sąd Najwyższy przyjął, że przedmiot świadczenia umowy o roboty budowlane (obiekt budowlany) jest, co do zasady, niepodzielny, ale uregulowanie stosunku umownego w ten sposób, że świadczenie spełniane i rozliczane będzie częściami (etapami) wskazuje na podzielność świadczenia.
Po drugie, Sąd Najwyższy, w ślad za jednolitymi poglądami doktryny, uznał, że wyłączna kompetencja do określenia treści gwarancji przysługuje podmiotowi zobowiązanemu do ustanowienia gwarancji (inwestorowi), a nie podmiotowi uprawnionemu (wykonawcy). Jednocześnie w wyroku wyrażono pogląd, iż żądanie i ustanowienie bezwarunkowej (na pierwsze żądanie) gwarancji zapłaty może stanowić w konkretnych okolicznościach nadużycie zabezpieczenia i umożliwiać jego realizację z pominięciem funkcji tej instytucji.
W glosie, przedstawiono alternatywną koncepcję interpretacyjną pojęcia udzielenia „żądanej gwarancji zapłaty” (art. 649⁴ § 1 KC) w ramach której wykonawca, jako podmiot uprawniony może dookreślić treść i formę żądanego zabezpieczenia. Jednocześnie, glosatorka wskazuje, że żądanie udzielenia gwarancji każdorazowo powinno podlegać ocenie w świetle klauzul generalnych z art. 5 KC. Okoliczności faktyczne, w których żądanie udzielenia gwarancji stanowi jedynie szykanę inwestora (wykonawca chce stworzyć podstawę do odstąpienia od umowy w sytuacji, w której sam pozostaje w stanie zwłoki) lub jest formułowane bez związku z celami instytucji gwarancji zapłaty (żądanie ustanowienia gwarancji o szerokiej treści formułowane pod adresem inwestora-podmiotu publicznego) mogą świadczyć o wykonywaniu przez inwestora przysługującego mu uprawnienia w sposób sprzeczny z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem.

Słowa kluczowe

gwarancja zapłaty za roboty budowlane, nadużycie żądania gwarancji zapłaty, funkcja gwarancji zapłaty, inwestor, wykonawca

Bibliografia

M. Bączyk, Koncepcja „nadużycia żądania gwarancji” zapłaty przez wykonawcę robót jako sposób ochrony inwestora - glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 8.10.2018 r., I AGa 533/18, „Glosa” Nr 4/2020; P. Drapała, Gwarancja zapłaty za roboty budowlane w kodeksie cywilnym (art. 649¹-649⁵ KC), „Przegląd Prawa Handlowego” Nr 6/2010; P. Drapała [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. T. IV. Zobowiązania. Część szczegółowa, pod red. J. Gudowskiego, Warszawa 2017; A. Goldiszewicz, A. Niewęgłowski, Kryterium oceny podzielności świadczenia niepieniężnego przewidzianego w umowie o roboty budowlane. Glosa do wyroku SN z dnia 4 czerwca 2009 r., III CSK 337/08, „Państwo i Prawo” Nr 9/2011; M. Gutowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. T. III, art. 627-1088, pod red. M. Gutowskiego, Warszawa 2022; B. Janiszewska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I, cz. 1 (część ogólna, art. 1-554), pod red. J. Gudowskiego, Warszawa 2021; A.M. Juranek, K. Kryla-Cudna, M. Tulibacka [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Osajdy, Legalis 2024; B. Lackoroński [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. T. IIIB, pod red. K. Osajdy, Legalis 2024; M. Lemkowski, W sprawie gwarancji zapłaty za roboty budowlane, „Przegląd Prawa Handlowego” Nr 5/2020; P. Machnikowski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. E. Gniewka, P. Machnikowskiego, Legalis 2023; A. Ostrowska [w:] Finanse publiczne. Komentarz, pod red. J.M. Salachna, M. Tyniewickiego, Lex/el 2024; M. Rodzynkiewicz, Omówienie ustawy o gwarancji zapłaty za roboty budowlane, „Radca Prawny” Nr 1/2004; T. Sokołowski, Podzielność świadczenia w umowie o roboty budowlane, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” Nr 3/2014; J. Strzępka [w:] System Prawa Prywatnego. T. 7. Prawo zobowiązań - część szczegółowa, pod red. J. Rajskiego, Warszawa 2018; A. Sylwestrzak [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. M. Balwickiej-Szczyrby, Lex/el 2022; S. Szejna, Nadużycie prawa do żądania gwarancji zapłaty za roboty budowlane - glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 8.10.2019 r., I AGa 533/18, „Glosa” Nr 4/2021; M. Walasiak, Problematyka częściowego odstąpienia od umowy o roboty budowlane. Glosa do wyroku SN z dnia 22 października 2020 r., II CSK 94/19, „Glosa” Nr 2/2022; A. Zbiegień-Turzańska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. T. I, pod red. K. Osajdy, Legalis 2024; E. Zielińska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. T. IV. Zobowiązania. Część szczególna (art. 535-764⁹), pod red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018.