Abstrakt

W uzasadnieniu wyroku SN z 7.3.2008 r., III CSK 317/07, poruszona została kwestia obejścia przepisów o ustawowym prawie pierwokupu. Wyrok ten zapadł w stanie faktycznym, w którym strony najpierw zawarły umowę pożyczki zabezpieczoną hipoteką na nieruchomości pożyczkobiorcy, a następnie (w bardzo krótkim czasie) zawarły kolejną umowę notarialną, w której pożyczkobiorca przeniósł na pożyczkodawcę własność nieruchomości obciążonej hipoteką. W komentowanym orzeczeniu zajmowano się drugą z tych umów, którą Sąd Najwyższy ocenił jako „szczególnego rodzaju umowę nienazwaną”, wobec której należy w drodze analogii stosować przepisy o pierwokupie. Celem publikacji jest bardziej szczegółowe rozpatrzenie kwestii prawidłowego zakwalifikowania tej umowy. Za prawidłowe uznano zastosowanie wobec niej przepisu o świadczeniu w miejsce wykonania (datio in solutum). Zwrócono w niej również uwagę, że objaśnienie teoretyczne świadczenia w miejsce wykonania budzi w doktrynie pewne rozbieżności. Mogą się one do pewnego stopnia przekładać się na zagadnienia praktyczne w sprawach, w których powoływany jest art. 453 KC. W stanie faktycznym sprawy, której dotyczył glosowany wyrok z 7.3.2008 r., III CSK 317/07, mogłyby się one przekładać na ocenę kwestii czy strony zawartej umowy zmierzały do obejścia zakazu bezwarunkowej sprzedaży nieruchomości czy też naruszyły ten zakaz wprost.