Monitor Prawniczy

nr 5/2024

W kwestii zasadności podnoszenia kontradyktoryjności do rangi naczelnej zasady postępowania cywilnego

DOI: 10.32027/MOP.24.5.12
Anna Jaroniewska
Autorka jest doktorantką w Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Łódzkiego
Abstrakt

Z uwagi na wieloznaczność pojęcia „zasad prawa” w literaturze przedmiotu w dalszym ciągu nie zostały wypracowane jednolite kryteria, które stanowią podstawę ich formułowania. Na gruncie postępowania cywilnego termin ten znajduje głównie wyraz w tzw. naczelnych zasadach procesowych, do których m.in. E. Waśkowski zaliczał zasadę kontradyktoryjności. Z kolei A. Okolski stanął na stanowisku, że kontradyktoryjność stanowi jedynie „element” zasady dyspozycyjności i nie należy jej postrzegać jako zasady w ścisłym znaczeniu tego słowa. Zasadniczym celem artykułu jest zbadanie, czy kontradyktoryjność należy podnosić do rangi naczelnej zasady postępowania cywilnego, czy stanowi ona jedynie element zasady dyspozycyjności sensu largo.

Słowa kluczowe
zasady postępowania cywilnego, naczelne zasady procesowe, kontradyktoryjność, kryteria wyodrębniania zasad procesowych, forma kontradyktoryjna
Bibliografia
W. Berutowicz, O pojęciu naczelnych zasad postępowania cywilnego, „Studia Cywilistyczne” 1975, t. XXV-XXVI; W. Berutowicz, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1984; J. Bodio, W. Graliński, Znaczenie zasady równouprawnienia stron w procesie cywilnym, „Studia Iuridica Lublinensia” vol. XXV; W. Broniewicz, Zasada kontradyktoryjności procesu cywilnego w poglądach nauki polskiej (1880-1980) [w:] Studia z prawa postępowania cywilnego, Księga pamiątkowa ku czci Zbigniewa Resicha, Warszawa 1985; W. Broniewicz, A. Marciniak, I. Kunicki, Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 2020; R. von Canstein, Die rationellen Grundlagen Des Civilprozesses Und Deren Durchführung In Den Neuesten Civilprozess-gesetzentwürfen Oesterreichs Und Deutschlands; S. Cieślak, Formalizm postępowania cywilnego, Wydawnictwo Warszawa; S. Cieślak, Poznanie prawdy w procesie cywilnym a formalizm procesowy [w:] Prawda w postępowaniu cywilnym. Quid est veritas?, pod red. M. Strus-Wołos, M. Wieczorka, Wydawnictwo UTH, 2022; S. Dalka, Podstawy postępowania cywilnego, Sopot 2005; M. Dąbrowski, Zasada kontradyktoryjności a postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” Nr 2/2011; H. Dolecki, Z problematyki kontradyktoryjności w polskim procesie cywilnym, „Nowe Prawo” Nr 4-6/1991; R. Dworkin, Biorąc prawa poważnie, Warszawa 1998; R. Flejszar, Zasada dyspozycyjności w procesie cywilnym, Warszawa 2016; T. Gizbert-Studnicki, Zasady i reguły prawne, „Państwo i Prawo” Nr 3/1988; S. Gołąb, Skupienie i przyspieszenie w procesie cywilnym, Lwów 1937; A. Góra-Błaszczykowska, Zasada równości stron w procesie cywilnym, Warszawa 2008; J. Gudowski, O kilku naczelnych zasadach procesu cywilnego - wczoraj, dziś, jutro [w:] Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu, pod red. A. Nowickiej, Poznań 2005; N.T. Gönner, Handbuch des deutschen gemeinen Prozesses: in einer ausführlichen Erörterung seiner wichtigsten Gegenstände, Band 1, Erlangen 1804; J. Jodłowski, Zasady naczelne socjalistycznego postępowania cywilnego [w:] Wstęp do systemu prawa procesowego cywilnego, pod red. J. Jodłowskiego, Wrocław-Warszawa 1974; K. Korzan, Postępowanie nieprocesowe, Warszawa 1997; L. Leszczyński, G. Maroń, Zasady prawa. Ujęcie dogmatyczno-porównawcze, „Studia Iuridica Lublinensia” vol. XXV, Nr 1/2016, s. 317-327; K. Lutostański, Z badań nad pierwiastkiem prywatnym i publicznym w procesie cywilnym, Warszawa 1907; S. Marciniak, Zasada kontradyktoryjności a ewolucja i współczesny kształt postępowania cywilnego - zarys problematyki, „Adam Mickiewicz University Law Review” Nr 2/2013, s. 97-111; H. Mądrzak, O pojmowaniu naczelnych zasad postępowania cywilnego [w:] Proces i prawo. Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Jerzego Jodłowskiego, pod red. E. Łętowskiej, Warszawa 1989; A. Okolski, Forma kontradyktoryjna w ustawodawstwie postępowania sądowego cywilnego z dnia 20 listopada 1964 r., Warszawa 1880; P. Pogonowski, Realizacja prawa do sądu w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2005; A. Redelbach, S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii państwa i prawa, Warszawa 1994; W. Siedlecki, Kodeks cywilny a naczelne zasady procesowe postępowania cywilnego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” Nr 1/1973; W. Siedlecki, Z. Swieboda, Postępowanie cywilne. Zarys wykładu, Warszawa 2004; W. Siedlecki, Zasada kontradyktoryjności (sporności) czy zasada współdziałania podmiotów postępowania cywilnego? PiP Nr 6/1975; W. Siedlecki, Zasada kontradyktoryjna i zasada śledcza w polskim procesie cywilnym, PiP Nr 2/1953; W. Siedlecki, Zasady naczelne postępowania cywilnego w świetle przepisów nowego kodeksu postępowania cywilnego, SC 1966, t. VII; J. Vincent, S. Guinchard, Procédure civile, 27e edition, Paryż 2003; M. Waligórski, Polskie prawo procesowe cywilne: funkcja i struktura procesu, Warszawa 1947; E. Waśkowski, Podręcznik procesu cywilnego: ustrój sądów cywilnych, postępowanie sporne, Wilno 1932; E. Waśkowski, System procesu cywilnego, Wilno 1932; S. Wronkowska, Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa, Poznań 2005; M. Zieliński, A. Municzewski, Interpretacyjna rola zasad prawa [w:] Zasady procesu karnego wobec wyzwań współczesności. Księga ku czci Profesora Stanisława Waltosia, pod red. J. Czapskiej, A. Gaberle, A. Światłowskiego, A. Zolla, Warszawa 2000; M. Zieliński [w:] S. Wronkowska, M. Zieliński, Z. Ziembiński, Zasada prawa: zagadnienia podstawowe, Warszawa 1974.