Abstrakt

Glosowana uchwała dotyczy zagadnienia prawnego o doniosłym znaczeniu praktycznym ze względu na ilość toczących się postępowań, których przedmiotem jest rozstrzygnięcie o zgodności z prawem mechanizmów waloryzacyjnych stosowanych w umowach kredytu oferowanych przez podmioty rynku finansowego działające w Polsce w początkowych latach XXI w. i - w efekcie - rozstrzygnięcie o dalszych losach rzeczonych stosunków prawnych.
Komentowaną uchwałę podzielić należy na dwie części. W pierwszej części uchwały Sąd Najwyższy potwierdził, że postanowienia umowy, które oddają jednej ze stron możliwość zmiany treści wiążącego strony stosunku prawnego (w tym wypadku w postaci jednostronnego oznaczania kursu waluty) wykraczają poza kryterium natury (właściwości) stosunku prawnego i są - a contrario do zdania drugiego uchwały - nieważne wobec sprzeczności z prawem (art. 353¹ § 1 KC), co stanowiło odpowiedź na literalnie przedstawione przez Sąd Apelacyjny zagadnienie prawne.
Jednocześnie Sąd Najwyższy wskazał jednak, iż zgodnie z treścią art. 58 § 1 KC czynność prawna sprzeczna z ustawą jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. W ocenie SN - odmiennie do stanowiska zajmowanego w starszym orzecznictwie - za właściwy przepis w rozumieniu cytowanego artykułu może być uznany także art. 385¹ KC, czego wyrazem jest część druga (zd. drugie) sentencji glosowanej uchwały.
Podejście do relacji art. 58 § 1 i art. 385¹ § 1 KC zgodne z tezą wyrażoną w uchwale, urealnia zastosowanie przepisów art. 385¹ § 1 i n. KC, wpływając jednocześnie (w reżimie stosunków konsumenckich) na wymagalność roszczeń restytucyjnych i tym samym na ustalenie daty początkowej biegu terminu przedawnienia o zwrot świadczeń spełnionych w wykonaniu trwale bezskutecznej (nieważnej) czynności prawnej.