Abstrakt
Wprowadzenie
Celem opracowania nie jest szczegółowa analiza znowelizowanych przepisów, lecz przedstawienie w przystępny sposób (w formie tabelarycznej) zmian wprowadzonych do Kodeksu postępowania cywilnego, na mocy ustawy z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469; dalej jako: ZmKPCU). Natomiast zmiany innych ustaw dokonane na podstawie przedmiotowej ustawy zostały zasygnalizowane w zakresie niezbędnym do wskazania specyfiki wprowadzanych zmian, a także w przypadkach gdy są ze sobą funkcjonalnie powiązane. Zestawiono treść dotychczasowego brzmienia poszczególnych przepisów z wprowadzonymi lub uchylonymi przepisami. W ramach opracowania zamieszczono pod poszczególnymi przepisami fragmenty uzasadnienia do projektu ustawy nowelizującej (zamieszczonego na stronie: www.sejm.gov.pl; Druk sejmowy nr 3137 Sejmu VIII kadencji) oraz komentarze i datę wejścia w życie przepisu zmienianego lub dodawanego w wyniku nowelizacji KPC.Część komentarzowa zamieszczona w tabeli zawiera jedynie ogólne spostrzeżenia odnośnie zmienianych lub wprowadzanych na mocy ww. nowelizacji KPC przepisów. Szczegółowe analizy będą możliwe dopiero po wejściu w życie w całości przedmiotowej ustawy z 4.7.2019 r., gdyż dopiero praktyka stosowania przepisów prawa może pokazać celowość i funkcjonalność wprowadzanych zmian. Opracowanie ma jedynie zasygnalizować wprowadzone zmiany, które bardziej szczegółowo zawarte są w modułach komentarzowych BECK on line do Kodeksu postępowania cywilnego pod red. prof. dr hab. Elwiry Marszałkowskiej-Krześ.Ustawa z 4.7.2019 r. wprowadza także zmiany w następujących ustawach:
› z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t. jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1460 ze zm.; dalej jako: KPC),› z 24.6.1994 r. o własności lokali (t. jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 737),› z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t. jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 52 ze zm.; dalej jako: PrUSP),› z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn.: z 2019 r. poz. 785 ze zm.; dalej jako: KSCU),› z 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (t. jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 573 ze zm.), › z 10.7.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1311), › z 22.2.2018 r. o kosztach komorniczych (t. jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2363; dalej jako: KosztyKomU),› z 22.3.2018 r. o komornikach sądowych (t. jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 121; dalej jako: KomSądU).
Natomiast, na mocy ww. ustawy z 4.7.2019 r., w związku z dodaniem przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, uchylona została ustawa z 24.5.1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych.Zgodnie z art. 17 ZmKPCU zasadniczo zmiany wprowadzone ustawą z 4.7.2019 r. wchodzą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, choć część z przepisów nowelizowanych na mocy tej ustawy weszło w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Jako zasadę przyjęto (por. art. 9 ust. 1 ZmKPCU), że w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej zachowują moc czynności dokonane zgodnie z przepisami, w brzmieniu dotychczasowym, choć do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej stosuje się przepisy ustaw zmienianych w art. 1 i 5, w brzmieniu nadanym ZmKPCU. Oznacza to, że zastosowanie będą miały przepisy znowelizowane w przypadku przepisów ustawy KPC oraz ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Od powyższej zasady przyjęto następujące odstępstwa:
1) w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ZmKPCU:a) do wniosków o wyłączenie sędziego złożonych przed dniem wejścia w życie ZmKPCU stosuje się przepis art. 531 KPC w brzmieniu dotychczasowym,b) stosuje się przepis art. 1303 § 2 KPC w brzmieniu dotychczasowym– do czasu zakończenia postępowania w danej instancji;2) do rozpoznania środków odwoławczych wniesionych i nierozpoznanych przed dniem wejścia w życie ZmKPCU stosuje się przepisy KPC w brzmieniu dotychczasowym;3) w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ZmKPCU, które pozostawały zawieszone w dniu jej wejścia w życie, sąd umarza postępowanie zawieszone:a) z przyczyn wskazanych w art. 177 § 1 pkt 5 i 6, jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ZmKPCU,b) na zgodny wniosek stron lub na wniosek spadkobiercy, jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ZmKPCU– przy czym, jeżeli umorzenie postępowania na podstawie art. 182 § 1 KPC w brzmieniu dotychczasowym byłoby dopuszczalne wcześniej, stosuje się przepisy dotychczasowe;4) przepisy art. 98 § 11 i 12 oraz art. 103 § 3 KPC stosuje się w postępowaniach wszczętych po dniu wejścia w życie ZmKPCU.
Do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ZmKPCU, które na podstawie ustaw zmienianych na mocy art. 1 tj. KPC i art. 3 tj. ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, w brzmieniu dotychczasowym podlegałyby rozpoznaniu w postępowaniu w sprawach gospodarczych, nie stosuje się przepisów o tym postępowaniu. Właściwy do rozpoznania takich spraw pozostaje sąd właściwy według przepisów dotychczasowych (art. 10 ZmKPCU).
Ponadto, w myśl art. 11 ust. 1 ZmKPCU, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji podlegają rozpoznaniu zgodnie z przepisami, w brzmieniu dotychczasowym następujące sprawy:
1) w których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym,2) wszczęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy rozpoznawane w postępowaniu nakazowym,3) wszczęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy rozpoznawane w elektronicznym postępowaniu upominawczym.
W sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ZmKPCU rozpoznawanych w postępowaniu nakazowym, w których powód wniósł o wydanie nakazu zapłaty wyłącznie na podstawie dokumentów określonych w art. 485 § 3 KPC:
1) przyjmuje się, że nie ma podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym,2) nieprawomocny nakaz zapłaty sąd z urzędu uchyla w całości postanowieniem, po czym rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu z pominięciem przepisów o postępowaniu nakazowym,3) nieprawomocny wyrok, mocą którego choćby w części utrzymano w mocy nakaz zapłaty, jak również ten nakaz zapłaty w części, która podlegała rozpoznaniu, sąd pierwszej instancji z urzędu uchyla w całości postanowieniem, po czym rozpoznaje sprawę ponownie z pominięciem przepisów o postępowaniu nakazowym,4) nieprawomocny wyrok, mocą którego choćby w części utrzymano w mocy nakaz zapłaty, a od którego wniesiono apelację, jak również ten nakaz zapłaty w części, która podlegała rozpoznaniu, sąd odwoławczy z urzędu uchyla w całości postanowieniem, po czym przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z pominięciem przepisów o postępowaniu nakazowym
– z tym zastrzeżeniem, że do czasu zakończenia postępowania w pierwszej instancji sprawę rozpoznaje się według przepisów, w brzmieniu dotychczasowym, choć postanowienia, o których mowa w pkt 2–4, mogą zostać wydane na posiedzeniu niejawnym.
Również w elektronicznym postępowaniu upominawczym w okresie 3 miesięcy po dniu wejścia w życie ZmKPCU:
1) przepisy art. 126 § 1 i 11, art. 4971–499 i 502–505 KPC stosuje się w brzmieniu dotychczasowym;2) przepisów art. 4801–4804 KPC nie stosuje się;3) opłaty ustala się i pobiera zgodnie z przepisami ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w brzmieniu dotychczasowym.
Sprawy o roszczenia z tytułu niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej rozpoznaje się w postępowaniu uproszczonym, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza kwoty określonej w art. 5051 § 1 KPC w brzmieniu nadanym ZmKPCU.Przepisy art. 50 § 3, art. 52 § 3 i art. 132 § 1 KPC w brzmieniu nadanym ustawą z 10.7.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1311 i 1513 oraz z 2016 r. poz. 178, 394, 615 i 1358) stosuje się także w sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie tej ustawy.
W sprawach wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie ZmKPCU przepisy ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w brzmieniu nadanym ustawą nowelizującą stosuje się wyłącznie do:
1) pism i wniosków podlegających opłacie, wnoszonych po dniu wejścia w życie ZmKPCU;2) wydatków powstałych po dniu wejścia w życie ZmKPCU.
Przy czym na mocy art. 4 ustawy z 16.10.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (…) dokonane zostały zmiany w ustawie z 4.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, a mianowicie wprowadzone zostały następujące zmiany:
1) w art. 1 w pkt 14 (zmieniającym przepis art. 442 w pkt 2 KPC) wyraz „przekazującym” zastąpiono wyrazem „przedstawiającym”;2) w art. 10 (określający dopuszczalność stosowania zmienionych przepisów KPC w postępowaniu w sprawach gospodarczych) skreślono wyrazy „w brzmieniu dotychczasowym”;3) po art. 15 dodany został art. 15a w brzmieniu:„Art. 15a. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 131 § 2 ustawy zmienianej w art. 1, zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 131 § 2 ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, jednak nie dłużej niż przez 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy”.
Przedmiotowa ustawa z 16.10.2019 r. wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem m.in. opisanego art. 4, który wszedł w życie z dniem 7.11.2019 r., albowiem usuwał dostrzeżone niejasności w uchwalonej ZmKPCU. Celem ułatwienia ustalenia, które z przepisów będą znowelizowane przedstawiono w ramach tabeli porównanie dotychczasowego i znowelizowanego brzmienia przepisu. Ponadto zamieszczono także informację kiedy wchodzi w życie znowelizowany przepis.