Abstrakt

Aby wybory mogły zostać uznane za najistotniejsze kryterium pozwalające ocenić dany system za demokratyczny muszą spełniać określone kryteria. Niezbędne jest zatem, by odbywały się w regularnych odstępach czasu, w oparciu o swobodną konkurencję partii politycznych i grup obywateli, z poszanowaniem regulacji prawnych zapewniających uczciwy przebieg elekcji, w tym z respektowaniem podstawowych zasad prawa rządzących wyborami, do których zalicza się przede wszystkim zasady: powszechności, równości, bezpośredniości, tajności głosowania, ale także chociażby zasady wyborów wolnych i uczciwych. Dopiero spełnienie w szeroko rozumianym procesie elekcji tych reguł pozwala uznać dany system wyborczy za stanowiący miarę demokratycznego państwa prawnego. Jeżeli natomiast podstawowe zasady prawa wyborczego nie są urzeczywistniane, wyborów nie można uznać za demokratyczne. Trudno byłoby również określić mianem demokratycznego proces wyborczy pozbawiony realnej możliwości oprotestowania go przez jego uczestników, wyrażenia przez nich swojego niezadowolenia co do zdarzeń mających miejsce w jego trakcie oraz gwarancji rozpatrzenia wniesionych protestów przez niezawisłą instytucję. Są to wręcz jedne z istotniejszych gwarancji demokratycznego procesu wyborczego. Dlatego też ważna wydaje się analiza i nieustanne przybliżanie kwestii związanych z protestami wyborczymi, z ich istotą, znaczeniem dla procesu wyborczego, dla legitymizacji organów władzy wybranych w jego wyniku, z wątpliwościami co do dopuszczalnych podstaw tych „skarg wyborczych”, czemu właśnie poświęcone zostało to opracowanie. Odwołano się w nim także do danych, do informacji, stanowisk organów państwa dotyczących protestów wyborczych oraz do samych protestów wniesionych po wyborach do Sejmu RP i Senatu RP przeprowadzonych w 2019 r. Podnoszone kwestie dodatkowej wagi nabierają jeśli przyjmiemy, że liczba wniesionych po danych wyborach protestów stanowi pewną miarę, wskaźnik, jakości prawa wyborczego, przygotowania akcji wyborczej, a także „przywiązania” i respektu dla przepisów tego prawa, zarówno przez podmioty działające na ich podstawie, jak i przez samych wyborców będących beneficjentami tych działań i wyrażających w składanych protestach swoją ocenę zgodności tych działań z prawem. Poczucie, że wybory odbyły się w sposób wolny i uczciwy, wzmacnia bowiem wśród obywateli poziom zaufania do instytucji demokratycznych. Uprawnione wydaje się także stwierdzenie, że protesty wyborcze mogą być postrzegane nie tylko jako sprzeciw wobec naruszenia legalności procesu wyborczego, ale szerzej, jako wyraz pewnego sprzeciwu wobec panującej rzeczywistości politycznej, jako przejaw świadomości prawnej obywateli oraz poziomu kultury prawnej obywatelskiego społeczeństwa.