Abstrakt

Prawo spadkowe to fundamentalna część prawa cywilnego, uznawana też za jedną z najstabilniejszych części i najrzadziej zmienianą, co jednak nie oznacza, że nie ewoluuje. Nie tylko bowiem na przestrzeni lat zmienia się to, co majątek stanowi, lecz również to, w jaki sposób i w jakim zakresie można zdecydować o losach tego majątku po śmierci. Dynamika zmian ostatniego czasu spowodowała, że także polskie prawo spadkowe doczekało się daleko idących reform. Pozwoliły one zaradzić wielu dostrzeganym w doktrynie i praktyce mankamentom, lecz wciąż nie wszystkim. Niektóre ze zmian nie spełniły też wszystkich pokładanych w nich nadziei. Dokonywanym zmianom prawa w coraz szerszym zakresie towarzyszy refleksja naukowa, obejmująca różne instytucje i problemy z zakresu prawa spadkowego, niejednokrotnie także formułująca postulaty de lege ferenda. Wydaje się jednak, że najczęściej postulaty te są ściśle osadzone w treści obowiązującego prawa, zmierzają do jego ewolucyjnego dostosowania do zmieniających się okoliczności, natomiast rzadziej prezentowane są rozważania dalej wybiegające w przyszłość i stawiające kontrowersyjne pytanie o ewentualną potrzebę bardziej fundamentalnych zmian, które mogą istotnie zmienić kształt prawa spadkowego (w) przyszłości. Postawienie takich pytań i rozpoczęcie nad nimi dyskusji to cel artykułu. Rozważania zostaną ograniczone do kilku najważniejszych instytucji – fundamentów prawa spadkowego: spadkodawcy, spadkobiercy, spadku oraz testamentu.