Abstrakt

I. Poszanowanie godności człowieka jest wartością uniwersalną, która zyskuje szczególne znaczenie w postępowaniu sądowym o opróżnienie lokalu, zwanym potocznie postępowaniem eksmisyjnym. Ustawodawca, dążąc do zapewnienia ochrony podmiotów występujących w roli szeroko rozumianego „lokatora”¹, wprowadza zróżnicowane gwarancje. Wymagane jest zapewnienie pewnego minimum materialnego, gwarantującego jednostce możliwość samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie oraz ochronę słabszych ekonomicznie osób przed utratą jakiegokolwiek mieszkania². Mieszkanie jest bowiem zaliczane do dóbr niezbędnych do egzystencji każdego człowieka, warunkując zaspokojenie elementarnych potrzeb socjalno-bytowych³, a prawo do lokalu socjalnego jest przejawem szczególnej ochrony osób, które „znalazły się w trudnej sytuacji życiowej przed pozostaniem bez dachu nad głową”⁴. Skorelowane z tym zostało jedno z podstawowych zadań własnych gminy jako jednostki samorządu terytorialnego w postaci powinności zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, w tym dostarczanie lokali socjalnych⁵, jeżeli uprawnienie do takiego lokalu wynika z wyroku sądu⁶. Wykazanie przesłanek warunkujących orzeczenie o uprawnieniu do lokalu socjalnego należy do pozwanego, a podejmowanie przez sąd aktywności z urzędu, w tym także w zakresie inicjatywy dowodowej, ogranicza się do sytuacji szczególnych⁷. Postępowanie o opróżnienie lokalu jest prowadzone między wierzycielem a dłużnikiem, lecz ustawodawca przyznaje gminie szczególną rolę procesową i specyficzne uprawnienia. Wynika to z założenia, że sąd w takim postępowaniu orzeka obligatoryjnie⁸ o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy, natomiast uwzględnienie powództwa wywołuje daleko idące skutki wobec gminy, ponieważ obowiązek zapewnienia stosownego lokalu⁹ ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającemu opróżnieniu (art. 14 ust. 1 OchrLokU). Ustawa kreuje obowiązek podmiotowego kształtowania postępowania eksmisyjnego, co wymaga poszukiwania i ustalania katalogu osób, które w razie uwzględnienia powództwa mogą być obowiązane do opróżnienia lokalu¹⁰. Potrzeba zapewnienia ochrony praw osoby trzeciej – gminy potencjalnie zobowiązanej do zapewnienia lokalu socjalnego – nakazuje w tym wypadku sądowi z urzędu zawiadomić właściwą gminę w celu umożliwienia jej wstąpienia i aktywnego uczestnictwa w sprawie¹¹. Zgodnie z art. 15 ust. 3 OchrLokU, do udziału gminy w sprawie o opróżnienie lokalu stosuje się odpowiednio przepisy o interwencji ubocznej, z wyjątkiem art. 78, art. 79 zd. 2 i art. 83 KPC. Gmina nie musi wykazywać interesu prawnego, a jej przystąpienie następuje po stronie powoda¹².