Abstrakt

I. Problematyka spraw rozpoznawanych przez sądy opiekuńcze rzadko staje się przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego. Niekorzystne ukształtowanie dostępności skargi kasacyjnej powoduje, że SN rozstrzyga w tej materii, oprócz spraw o przysposobienie, głównie spory zaistniałe na tle ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, uznawane za sprawy z zakresu prawa osobowego (art. 519 § 1 i 2 KPC). Przy czym, jeśli podzielić krytyczne stanowisko Z. Świebody względem podejmującego tę kwestię postanowienia SN z 25.1.2001 r., III CKN 1454/00, trzeba byłoby stwierdzić, że taka kwalifikacja wskazanej ostatnio kategorii postępowań była raczej błędem interpretacyjnym – jakże jednak szczęśliwym w skutkach dla trudnej, wrażliwej społecznie tematyki podstaw przymusowej hospitalizacji psychiatrycznej (art. 23 i n. ustawy o ochronie zdrowia psychicznego) lub przymusowego umieszczenia w domu pomocy społecznej (art. 39 i n. OchrZdrPSychU). Dzięki bowiem dorobkowi orzeczniczemu SN, kwestie te mogą być gruntownie wyjaśniane, podczas gdy inne zagadnienia opiekuńcze oraz liczne wątki z zakresu prawa rodzinnego w ograniczonym stopniu są obejmowane pogłębioną analizą SN, zmierzającą do ujednolicania orzecznictwa, a tym samym – stabilizacji sądowego stosowania prawa. Za trafne należy więc uznać postulaty zmiany przedmiotowego zakresu skargi kasacyjnej, ponieważ obecnych niedostatków nie usuwa wsparcie nauki prawa, publikowanych incydentalnie orzeczeń sądów powszechnych oraz możliwość formułowania przez sądy II instancji zagadnień prawnych (art. 390 KPC). Rzadko również, i zwykle nie w kontekście budowania fundamentów stosowania prawa w sprawach opiekuńczych, kwestie te pojawiają się w związku z rozpoznawaniem zażaleń.