Abstrakt

Uwarunkowanie odpowiedzialności za koszty procesu wynikiem postępowania według czytelnej zasady „kto przegrywa ten płaci” stanowi racjonalny i klarowny wyraz założeń strukturalnych dwustronnego procesu cywilnego. Zasada ta, znajdująca swój normatywny wyraz w art. 98 § 1 KPC, doznaje wyłączeń pozwalających na sprawiedliwe dostosowanie reguł finansowej odpowiedzialności za postępowanie sądowe bądź to do takiego wyniku postępowania, w którym żadna ze stron nie uzyskała pełnej ochrony w żądanym przez siebie zakresie (zasada kompensaty), bądź też do szczególnej sytuacji procesowej strony – zarówno tej, która od niej zależy (zasada zawinienia), jak i takiej, na którą strona nie miała subiektywnego wpływu (zasada słuszności). Wątpliwości może natomiast budzić to, czy na reguły odpowiedzialności za koszty procesu oddziałuje zastrzeżenie w wyroku prawa powoływania przez pozwanego na ograniczenie jego odpowiedzialności, stosownie do treści art. 319 KPC. Na skutek zastosowania tej regulacji powód nie uzyskuje bowiem zaspokojenia całego należnego mu świadczenia, co częściowo niweczy lub przynajmniej ogranicza realizację celu, jaki przyświecał mu w momencie zainicjowania akcji procesowej. Rodzi to z kolei pytanie o zasadność uznawania powoda za stronę w całości wygrywającą sprawę. Ustosunkowanie się do tej kwestii wymaga szerszych odniesień, w tym do zagadnienia celu procesu, charakteru i skutków prawnoprocesowych zastrzeżenia, o którym mowa w art. 319 KPC, jak również przesłanek odejścia od zasady odpowiedzialności za wynik procesu przewidzianej w art. 98 § 1 KPC na rzecz innych zasad regulujących sposób i zakres partycypacji stron w tych kosztach.