Abstrakt

Zażalenie w postępowaniu cywilnym nie ma jednolitego charakteru, występuje pod kilkoma różniącymi się postaciami, choć istotą każdej formy tej instytucji jest urzeczywistnienie prawa skarżącego do wdrożenia odpowiedniego środka kontroli. W typowej postaci zażalenie jest środkiem odwoławczym od nieprawomocnych orzeczeń sądu I instancji, jak również od wybranych orzeczeń sądu II instancji. Odrębne cechy wykazuje zażalenie poziome – art. 394² KPC, jak również tzw. zażalenie kasatoryjne, przewidziane w art. 394¹ § 1¹ KPC. Zgodnie z tym ostatnim przepisem, zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje w razie uchylenia przez sąd II instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Zażalenie ma przeciwdziałać przewlekłości postępowania, do której prowadzi bezzasadne wydawanie orzeczeń kasatoryjnych. Ustawodawca wprowadził „zażalenie na wyrok”, rezygnując z fundamentalnej cechy zażalenia jako środka od orzeczeń niemerytorycznych. M. Romańska trafnie zwraca uwagę, że przedmiotem zaskarżenia zażaleniem kasatoryjnym jest orzeczenie sądu II instancji, które „nawet jeśli zostanie nazwane wyrokiem, to i tak będzie miało więcej cech przypisywanym postanowieniom, jako orzeczeniom o charakterze procesowym i wywołującym skutki nie w sferze materialnoprawnej, lecz procesowej”.