Abstrakt

Nakaz orzekania bezstronnie, z zachowaniem obiektywizmu i bez faworyzowania żadnej ze stron, należy do klasycznych założeń postępowania cywilnego. Bezstronność sądu stoi u podstaw koncepcji rzetelnego procesu, warunkuje prawidłową realizację celu postępowania cywilnego oraz akceptację rozstrzygnięcia przez strony. Współcześnie gwarantują ją wprost art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz liczne akty prawa międzynarodowego (art. 6 ust. 1 EKPCz, art. 14 ust. 1 MPPOiP, art. 47 zd. 2 KPP). Gwarancje te obligują władzę publiczną do stworzenia rozwiązań prawnych, które będą służyć zabezpieczeniu neutralnej postawy sędziego, jego dystansu do stron i przedmiotu sporu. Rozwiązania te sytuują się zarówno w sferze ustrojowej, jak i procesowej. Spośród tych drugich podstawowe znaczenie ma znana wszystkim postępowaniom sądowym instytucja wyłączenia sędziego. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, jej cel polega nie tylko na tym, aby zapewnić prawidłowy, bezstronny osąd w konkretnej sprawie, lecz także, aby osąd ten prezentował się jako bezstronny w ocenie opinii publicznej, co służy budowaniu zaufania społeczeństwa do wymiaru sprawiedliwości. Stanowisko to podzielane jest w bogatym orzecznictwie Sądu Najwyższego.