Abstrakt

Wymierzając wysokość grzywny za naruszenie unijnych reguł konkurencji, Komisja Europejska związana jest przede wszystkim górnym progiem ich wysokości wyznaczonym przez rozporządzenie nr 1/2003 w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu¹. Nie oznacza to jednak, że grzywny mogą być wyznaczane na zasadzie dowolności. O wysokości grzywny decydują okoliczności określonego naruszenia. W niniejszym artykule przedstawione zostały zasady, w oparciu o które Komisja Europejska wyznacza wysokość grzywien za naruszenie unijnych reguł konkurencji. W celu ukazania okoliczności mających wpływ na wysokość wymierzanych grzywien przeanalizowano unijne akty prawne, decyzje Komisji Europejskiej, orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości oraz Sądu UE i poglądy doktryny. Poza ogólnymi zasadami wpływającymi na wymiar grzywny i kryterium pozwalającym na wskazanie jej podstawowego wymiaru, wysokość grzywny może być uzależniona od okoliczności obciążających lub łagodzących, których przykładowy katalog znaleźć można w wytycznych Komisji Europejskiej. Wytyczne te nie mają charakteru wiążącego, jednak mogą stanowić istotną informację dla przedsiębiorcy w przypadku podjęcia zachowania antykonkurencyjnego.

Wprowadzenie

Jednym z obowiązków Komisji Europejskiej jest ochrona funkcjonowania mechanizmu konkurencji. W związku z tym może ona prowadzić postępowania w celu ustalenia, czy określone przedsiębiorstwa² naruszyły jedną z unijnych reguł konkurencji, tj. zakaz porozumień ograniczających konkurencję zawarty w art. 101 ust. 1 TFUE oraz zakaz nadużywania pozycji dominującej zawarty w art. 102 TFUE. Stwierdzenie, że zachowanie przedsiębiorstwa naruszyło jedną z tych reguł, umożliwia Komisji Europejskiej nałożenie stosownej grzywny.

Rozporządzenie 1/2003 wprowadza zasadę, że grzywna w stosunku do każdego przedsiębiorstwa biorącego udział w naruszeniu unijnych reguł konkurencji nie może przekraczać 10% całkowitego obrotu uzyskanego w poprzedzającym roku obrotowym. Wynika z tego, że Komisja Europejska wyznaczyła jedynie górną granicę wymierzania grzywny. Nie oznacza to jednak, że wymierzanie wysokości grzywny może być całkowicie dowolne. Z drugiej zaś strony, w sprawie Martinelli³ Sąd wskazał, że Komisja Europejska ma znaczny zakres uznania w zakresie wymierzania grzywien.

Jednak należy wziąć pod uwagę także to, że wymierzając grzywnę Komisja Europejska ma także na celu realizację celów prewencyjnych. Już w wytycznych w sprawie metody ustalania grzywien nakładanych na mocy art. 23 ust. 2 lit. a rozporządzenia 1/2003⁴ Komisja Europejska wskazuje, że jej działania mają na celu osiągnięcie efektu odstraszającego. Należy go rozumieć jako odstraszanie samego naruszyciela przed podjęciem takich samych działań w przyszłości, jak i innych przedsiębiorstw, które w ten sposób mogą być powstrzymywane przez podjęciem lub kontynuowaniem zachowań sprzecznych z unijnym prawem konkurencji.

Zasady ogólne wymiaru grzywien

Jak wskazują I. Bael oraz J. Bellis, Komisja Europejska, mając znaczny zakres uznania przy wymierzaniu grzywien, jest związana fundamentalnymi zasadami zagwarantowanymi przez unijne prawo⁵. Oprócz zasady praworządności, zasad lex retro non agit i non bis in idem, zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, Komisja Europejska musi brać także pod uwagę zasadę proporcjonalności i zasadę równego traktowania⁶.

Pierwszą fundamentalną zasadą, która musi być brana pod uwagę przy wymierzaniu grzywny, jest zasada praworządności. Zasada ta zakłada, w szczególności, że kary powinny być nałożone na podstawie jasnych i jednoznacznych przepisów prawnych⁷. Przede wszystkim grzywna może być nałożona na przedsiębiorstwo tylko w przypadku prawidłowego stwierdzenia naruszenia przez nie unijnych reguł konkurencji⁸.

Przestrzeganie zasady proporcjonalności przy wymierzaniu grzywny zakłada, że Komisja Europejska nie może nałożyć na przedsiębiorstwo grzywny w takiej wysokości, która przewyższałaby to, co jest właściwym i niezbędnym celem postępowania¹⁰. Ponadto, proporcjonalność grzywny musi być oceniania z uwzględnieniem okoliczności naruszenia¹¹.

Zasada równego traktowania oznacza zaś, że podobne naruszenia nie powinny być traktowane przez Komisję Europejską w odmienny sposób. Nie oznacza to oczywiście, że Komisja Europejska nie może różnicować wysokości grzywien nakładanych na poszczególnych uczestników naruszenia. W takim przypadku musi ona jednak wykazać, jakie czynniki o tym zadecydowały¹². Ponadto, Komisja Europejska nie może stosować mechanicznie matematycznej formuły do ustalania wysokości grzywny¹³.

Zgodnie z zasadą non bis in idem Komisja Europejska nie może nałożyć grzywny za to samo naruszenie unijnych reguł konkurencji, za które już w przeszłości została nałożona grzywna i nie podlega ona możliwości uchylenia¹⁴.

Ustalenie kwoty podstawowej grzywny

Przy ustalaniu wysokości grzywny Komisja Europejska najpierw wyznacza tzw. kwotę podstawową grzywny dla każdego z przedsiębiorstw. Jest ona wyznaczana w oparciu o procentową wielkość sprzedaży dóbr lub usług. Co jest warte zaznaczenia, przepisy [...]