Abstrakt
Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie nowych argumentów w wieloletnim sporze pomiędzy większością doktryny a praktyką orzeczniczą na temat dopuszczalności wydania nakazu w postępowaniu nakazowym na podstawie podpisanej przez pozwanego faktury VAT1. Zdaniem Autora, podpisana przez dłużnika faktura VAT może być podstawą wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Świadczy o tym szereg przytoczonych w artykule argumentów, jak m.in. to, że: charakter roszczeń udokumentowanych fakturą VAT odpowiada istocie i funkcjom postępowania nakazowego; dokument ten spełnia wymogi, jakie stawia się każdemu dokumentowi prywatnemu wymienionemu w art. 485 § 1 KPC oraz wszystkie przesłanki, aby zostać zakwalifikowanym jako „zaakceptowany przez dłużnika rachunek”. Ponadto, Autor odwołuje się do wyników wykładni literalnej i historycznej.
Spór o fakturę VAT w postępowaniu nakazowym
Praktyczne znaczenie tego zagadnienia jest bardzo duże z uwagi na fakt, że najpopularniejszym typem spraw cywilnych, jakimi obecnie zajmują się sądy powszechne, są właśnie sprawy o zapłatę2. Ogólnie mówiąc polegają one na tym, że jeden podmiot dostarczył drugiemu towar lub wykonał na jego rzecz usługę, a ten mu za to nie zapłacił. Pomimo jednak ogromnej liczby tych spraw i prawie 100 lat funkcjonowania w polskiej procedurze cywilnej postępowania nakazowego, ciągle budzi poważne wątpliwości dopuszczalność wydania nakazu w postępowaniu nakazowym jedynie w oparciu o załączoną do pozwu i podpisaną przez dłużnika fakturę VAT. Większość przedstawicieli doktryny opowiedziała się za taką możliwością, natomiast praktyka sądowa jest z reguły temu przeciwna.
|
Kwestię tę reguluje art. 485 § 1 KPC, który brzmi następująco: „Art. 485 § 1. Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu: 1) dokumentem urzędowym, 2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem, 3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu, 4) zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym”. |
Istota powyżej zasygnalizowanego sporu sprowadza się do pytania: czy podpisana przez dłużnika faktura VAT jest „zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem”, a w rezultacie podstawą do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym? Na to pytanie twierdząco odpowiedzieli m.in.: M. Jędrzejewska3, A. Marciniak4, M. Manowska5, B. Draniewicz i Ł. Piebiak6 oraz M. Piotrowski7, z zastrzeżeniem wpisania odpowiedniej klauzuli „akceptacyjnej” w treści faktury VAT. Z kolei przeciwne stanowisko w doktrynie wyraził m.in. Ł. Kozłowski8. Natomiast w aktualnej praktyce sądowej wniesienie powództwa wyłącznie w oparciu o ten dowód często skutkuje odmową wydania nakazu w tym postępowaniu i przekazaniem sprawy do rozpoznania w postępowaniu upominawczym.
Wykładnia literalna – podstawowy argument
Rozważania w tej kwestii należy rozpocząć od zastosowania najważniejszej metody ustalania znaczenia każdego przepisu prawnego, tj. od jego wykładni literalnej. W moim przekonaniu, dosłowne brzmienie art. 485 § 1 pkt 2 KPC przemawia za stanowiskiem dopuszczającym wydanie nakazu wyłącznie w oparciu o ten dowód. Potoczne brzmienie słowa „rachunek” odpowiada bowiem temu, czym w obrocie prawnym jest faktura VAT. W słowniku PWN czytamy, że „rachunek” jest to „podsumowany spis należności za towar lub usługi”9, zaś treść faktury to nic innego, jak taki spis, o czym będzie jeszcze mowa poniżej. Natomiast podpis dłużnika na tym dokumencie należałoby uznać za jego akceptację, ponieważ w potocznym rozumieniu „zaakceptowanie czegoś” oznacza „formalne zatwierdzenie czegoś”.
Ponieważ ustawodawca, co do zasady, zachowuje potoczne znaczenie zastosowanych w treści przepisów słów, zaś brak jest legalnych definicji pojęć „rachunek” oraz „faktura VAT”, należy wyrazić pogląd, że treść omawianego przepisu nie jest przeszkodą, aby wydać nakaz w oparciu o te dowody. Dlatego krytycznie należy ocenić praktykę sądową w tej kwestii, która stosuje wykładnię komentowanego przepisu odstępując od jego dosłownego brzmienia. W rezultacie osoba posługująca się językiem polskim po przeczytaniu omawianego fragmentu przepisu będzie pozostawała w błędnym przekonaniu o dopuszczalności wydania nakazu na podstawie podpisanej faktury, jeśli nie będzie wiedzieć, że w orzecznictwie ten przepis oznacza co innego, niż jest w nim napisane.
W praktyce powyższe wnioski nie mają jednak decydującego znaczenia, zaś omawiany spór znacznie wykracza poza literalną analizę tego przepisu. Dlatego w celu wykazania, że podpisana przez dłużnika faktura VAT może być podstawą wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym również z innych powodów, zostaną poniżej przedstawione i obszernie uzasadnione następujące argumenty: [...]