Abstrakt

Przedmiotem opracowania jest próba wykładni art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych¹, który stanowi, że sprawami gospodarczymi są sprawy określone w ust. 1, choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej. W świetle przytoczonego unormowania, charakter gospodarczy zachowuje sprawa, jeżeli przed wniesieniem pozwu którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej. W doktrynie dominuje jednak odmienne zapatrywanie. Wprawdzie w innym miejscu poświęciłem temu zagadnieniu sporo miejsca², ale ponieważ rośnie liczba zwolenników stanowiska, zgodnie z którym zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej przez którąkolwiek ze stron przed wszczęciem postępowania powoduje, że sprawa nie jest gospodarczą, warto ponownie przeanalizować problem.

Wprowadzenie

Ustawa z 16.9.2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw³ zlikwidowała odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych, natomiast zachowała sądy gospodarcze jako wydziały sądów powszechnych. Według uzasadnienia projektu rządowego ZmKPCU11⁴, PostGospU została utrzymana z uwagi na konieczność zdefiniowania sprawy gospodarczej dla celów określenia granic właściwości sądów gospodarczych. Przy tej okazji ustawodawca doprecyzował zawartą w tej ustawie definicji sprawy gospodarczej⁵. Najistotniejsze znaczenie, jak czytamy dalej w uzasadnieniu projektu ZmKPCU11, ma wyraźne przesądzenie, że sprawa zachowuje gospodarczy charakter i pozostaje w kognicji sądów gospodarczych, choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności. Myśl ta znalazła de lege lata wyraz w art. 2 ust. 2 pkt 1 PostGospU.

Wydawało się, że po nieudanej próbie wprowadzenia takiej regulacji już poprzednio, bo ustawą z 16.11.2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw⁶, o czym będzie mowa dalej, obowiązujący stan prawny jest w tej materii klarowny, a zaprzestanie przez którąkolwiek ze stron stosunku cywilnego przed wniesieniem pozwu prowadzenia działalności gospodarczej nie pozbawia sprawy charakteru gospodarczego. Tym większym zaskoczeniem jest często spotykany w doktrynie pogląd, że także de lege lata taka sprawa nie jest sprawą gospodarczą. Jego zwolennikami są m.in. T. Szanciło⁷, K. Babiarz-Mikulska⁸ i T. Szczurowski⁹. Stwierdzenie to dało asumpt do napisania artykułu, który ma charakter polemiczny.

Definicja sprawy gospodarczej sensu stricto

Analizę art. 2 ust. 2 pkt 1 PostGospU muszą poprzedzać uwagi na temat art. 2 ust. 1 tej ustawy, do którego nawiązuje bezpośrednio stanowiąc: „Ponadto sprawami gospodarczymi są ponadto sprawy: 1) określone w ust. 1, choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej”. Pierwszy z wymienionych przepisów wpływa niewątpliwie na wykładnię drugiego.

Uprawniony jest, utrwalony w języku prawniczym, podział spraw gospodarczych na sprawy gospodarcze sensu stricto i sensu largo. Sprawy gospodarcze sensu stricto to sprawy zdefiniowane w art. 2 ust. 1, zaś sensu largo w art. 2 ust. 2 PostGospU¹⁰. Zgodnie z pierwszym z nich, sprawami gospodarczymi są sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. W porównaniu z poprzednim stanem prawnym na uwagę i aprobatę zasługuje pominięcie w art. 2 ust. 1 PostGospU tego fragmentu przepisu, w którym była mowa o stosunkach cywilnych między przedsiębiorcami prowadzącymi działalność gospodarczą na zasadach określonych w odrębnych przepisach (podkr. – J.N.). Przepis w tej części zawierał błąd pleonazmu, skoro wykluczony jest status przedsiębiorcy nieprowadzącego działalności gospodarczej¹¹.

Według communis opinio w celu uznania sprawy za gospodarczą konieczne jest kumulatywne spełnienie trzech przesłanek:

1) przedmiotowej (dotyczy stosunków cywilnych),

2) podmiotowej (między przedsiębiorcami),

3) funkcjonalnej (w zakresie prowadzonej przez nich działalności).

Wymienione kryteria nie są ostre, co powoduje kontrowersje w kwestii oceny charakteru sprawy (cywilna „zwykła” czy gospodarcza). Pojęcie sprawy gospodarczej sensu stricto nie zostało do tej pory jednoznacznie wyjaśnione. Po kosmetycznych modyfikacjach treść przepisu art. 2 ust. 1 PostGospU nie zmieniła się, a jego wykładnia w dalszym ciągu stanowi crux interepretationis¹². Inaczej jednak niż na gruncie legis derogatae¹³, w obowiązującym stanie prawnym, z uwagi na brak odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych¹⁴, nie występują ujemne skutki rozpoznania sprawy niemającej charakteru gospodarczego przez sąd gospodarczy czy sprawy gospodarczej przez sąd cywilny.

Zaprzestanie przez stronę prowadzenia działalności gospodarczej

1. Wprowadzenie

Uzasadnienie [...]