Abstrakt
W niniejszym artykule przedstawione zostało zagadnienie ochrony prawa do tytułu prasowego w myśl przepisów prawa autorskiego. Opracowanie zostało podzielone na cztery części: część pierwsza zawiera definicję słownikową pojęcia tytułu prawnego, a także funkcje jakie pełni w prasie, część druga stanowi próbę przedstawienia charakteru prawnego prawa do ochrony tytułu prasowego, na gruncie prawa autorskiego, część trzecia obejmuje podmioty uprawnione do tytułu prasowego, część czwarta zaś, opisuje środki ochrony w razie naruszenia tytułu prasowego przewidziane w prawie autorskim.
Wprowadzenie
Działalność wydawnicza w prasie to bez wątpienia przedsięwzięcie gospodarcze, z którym łączą się rozmaite ryzyka. Dzisiejszy rynek dzienników i czasopism w Polsce charakteryzuje się ogromną konkurencją. Na rynku tym utrzymać się mogą jedynie najsilniejsi gracze, którzy dysponując odpowiednimi zasobami finansowymi, będą w stanie wytrzymać tempo narzucone im przez konkurentów. Na sukces wydawniczy dziennika lub czasopisma składają się rozmaite elementy. Jednym z nich może być z całą pewnością wysoki poziom prezentowanych treści. Innym zaś atrakcyjna cena, niższa od innych, ukazujących się na podobnym rynku pozycji. Jeszcze innym barwny, frapujący tytuł dziennika bądź czasopisma, dzięki któremu czytelnik od samego początku ukazywania się go na rynku, będzie dążył do jego nabycia. Tytuł prasowy podlega następującym reżimom prawnym. Pierwszym jest bez wątpienia ochrona wynikająca z jego rejestracji w sądzie okręgowym na podstawie przepisów ustawy z 26.1.1984 r. – Prawo prasowe1. Drugim może być ochrona przewidziana przez ustawę z 30.6.2003 r. – Prawo własności przemysłowej2, jeżeli tytuł zostanie zarejestrowany jako znak towarowy. Kolejnym ochrona przewidziana przez ustawę z 16.4.1993 r. o zwalczeniu nieuczciwej konkurencji3. Następnym konstrukcja oparta na ochronie dóbr osobistych prawa cywilnego, o czym przekonuje wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2.4.1992 r., który nazwę gazety zalicza do dóbr osobistych4. Jeszcze innym ochrona prawa do tytułu prasowego w myśl przepisów ustawy z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych5 co będzie przedmiotem rozważań niniejszego artykułu. Zagadnienie to wśród komentatorów prawa prasowego oraz prawa autorskiego wzbudza liczne wątpliwości interpretacyjne. Zasadniczym problemem jest ocena, czy tytuł dziennika lub czasopisma stanowi utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Ponadto, nie jest jasny charakter prawny art. 11 PrAut regulującego domniemanie prawne wydawcy do tytułu prasowego.Pojęcie tytułu prasowego
Definicja legalna tytułu prasowego nie została wprost ujęta w żadnym akcie normatywnym. PrPras w przepisach dotyczących rejestracji dziennika lub czasopisma posługuje się jedynie pojęciem: „prawo do ochrony nazwy istniejącego już tytułu prasowego6”. W PrAut zaś pojawia się prawo do tytułu encyklopedii lub publikacji periodycznej. Pod tym drugim pojęciem rozumieć będziemy dzienniki i czasopisma, co wynika wprost z definicji legalnej prasy ujętej w art. 7 ust. 2 pkt 1 PrPras. Zgodnie z definicją słownikową, pojęcie tytułu prasowego może oznaczać:1) nazwę własną utworu, zbioru utworów, serii wydawniczych, rubryki, a także działu w dzienniku lub czasopiśmie, 2) nazwę własną danego dziennika lub czasopisma, 3) środowiskowe określenie dziennika lub czasopisma jako podmiotu wydawniczego7.W kontekście rozważań podjętych w niniejszej prasie, pod pojęciem tytułu prasowego rozumiana będzie nazwa własna dziennika lub czasopisma. Tytuły prasowe mają charakter kolektywny. W odróżnieniu od tytułu indywidualnego, pod którym oznaczony jest utwór jednostkowy, tytuł kolektywny określa każdy kolejny, wydany egzemplarz dziennika lub czasopisma, podlegający ochronie prawnoautorskiej8. Tytuły prasowe mogą być jednowyrazowe bądź wielowyrazowe. Do tych pierwszych zaliczymy takie pozycje jak: „Rzeczpospolita”, „Wprost”, „Neewsweek”, „Przekrój”, „Polityka” i in. Do tych drugich zaliczyć można: „Gazeta Wyborcza”, „Głos Wielkopolski”, „Przegląd Prawa Handlowego”, „Zeszyty Naukowe Prawa Gospodarczego i Handlowego”, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” i in. Tytuły prasowe mogą być także oryginalne, tj. nacechowane określonym ładunkiem intelektualnym bądź emocjonalnym, przykuwającym uwagę czytelnika bądź banalne – pozbawione tej cechy9. Do tych pierwszych można zaliczyć: „Uważam Rze”, „iBUC”, „Skrzydlata Polska” i in. Do drugich zaś: „Dziennik Gazeta Prawna”, „Przegląd Sejmowy”, „Przegląd Wojsk Lądowych”, „Niedziela”, czy też „W Sieci”10. Nie ulega wątpliwości, że tytuł prasowy pełni określone funkcje. Po pierwsze, stanowi wyróżnienie kolejnego, zarejestrowanego dziennika bądź czasopisma funkcjonującego w polskim systemie medialnym, będąc jego nazwą. Po drugie, przyciąga uwagę potencjalnego nabywcy, poprzez odpowiedni układ typograficzny, np. czcionkę, słowa, kolory, barwy itp. Doskonałym przykładem mógł być tygodnik „Uważam Rze”, którego tytuł od samego początku wzbudził zainteresowanie czytelników. Funkcja ta ma szczególne znaczenie gospodarcze, gdyż może zachęcić lub też zniechęcić potencjalnego nabywcę do kupna danej gazety. Po trzecie, może po części wskazywać na treść, jaka kryje się w danym dzienniku lub czasopiśmie. Do przykładów należy zaliczyć tygodnik „Polityka”, w którym znaczna część prezentowanych treści odnosi się do oceny rzeczywistości politycznej w Polsce i na świecie. To właśnie treść tytułu oraz jego forma ma stanowić dla przeciętnego, nieinteresującego się rynkiem wydawniczym odbiorcy „wabik”, który przyciągnie go do zakupu określonej pozycji wydawniczej umożliwiając jednocześnie wstępne rozpoznanie jaki posiada ona profil – polityczny, publicystyczny, naukowy, sportowy, itp. Wątpliwości interpretacyjne związane z zagadnieniem tytułu prasowego rodzą się, gdy przychodzi do analizy [...]