Abstrakt

I. W czasach globalizacji oraz nasilania się stosunków społecznych i prawnych zawierających element prawa międzynarodowego istotne znaczenie ma uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 20.11.2012 r.¹, podjęta na skutek wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich, który podniósł, że w judykaturze SN zaznaczyły się dwa przeciwstawne kierunki wykładni dotyczące charakteru prawnego transkrypcji zagranicznych aktów stanu cywilnego. Według jednego stanowiska, transkrypcja stanowi rejestrację na terenie Polski zdarzenia w postaci urodzenia, małżeństwa lub zgonu, mającego miejsce za granicą, na podstawie dowodu, którym jest zagraniczny akt stanu cywilnego². Odmienne zapatrywanie jest natomiast oparte na tezie, że transkrypcja nie ma charakteru rejestracyjnego, lecz jest jedynie przetransponowaniem pod względem językowym i formalnym zagranicznego aktu stanu cywilnego na obowiązujący w Polsce język urzędowy i w obowiązującej w Polsce formie rejestracji urodzeń, małżeństw i zgonów³.

Przełomowe znaczenie dla charakteru prawnego transkrypcji zagranicznych aktów stanu cywilnego miał wyrok z 13.6.2000 r.⁴, w którym SN, opowiadając się za rejestracyjnym charakterem transkrypcji, stwierdził, że skoro zagraniczny akt małżeństwa nie został wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego, to w świetle prawa polskiego brak dowodu zdarzenia prawnego w postaci zawarcia tego związku. W krytycznej glosie do tego wyroku J. Strzebińczyk⁵ zauważył, że wśród przepisów z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego istotne znaczenie ma art. 1138 KPC, który przesądza, iż zagraniczne dokumenty urzędowe mają moc dowodową równą polskim dokumentom urzędowym. Zasada ta przy koniecznym uwzględnieniu art. 4 PrASC skutkowała uznaniem sporządzonych za granicą aktów stanu cywilnego za wyłączne dowody zdarzeń w nich stwierdzonych. Brak transkrybowania aktu małżeństwa do polskich ksiąg stanu cywilnego nie wykluczał skutecznego dowodzenia faktu zawarcia związku, gdyż wystarczającą podstawą do wykazania tego faktu był art. 1138 KPC. Przedstawiony pogląd stał się podstawą do zmiany stanowiska Sądu Najwyższego co do charakteru prawnego transkrypcji w postanowieniu z 8.8.2003 r.⁶. Zapatrywanie to zostało zaaprobowane w późniejszych orzeczeniach SN.

Rozbieżność w zakresie charakteru transkrypcji zagranicznych akt stanu cywilnego występuje także w doktrynie. Część piśmiennictwa opowiada się za rejestracyjnym charakterem transkrypcji⁷, część natomiast stoi na stanowisku przyjmującym reprodukcyjny charakter transkrypcji⁸.

II. W omawianej uchwale SN uznał, że akt stanu cywilnego sporządzony za granicą stanowi wyłączny dowód zdarzeń w nim stwierdzonych także wtedy, gdy nie został wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego (art. 73 ust. 1 ustawy z 29.9.1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego⁹). Wyjaśnił, że [...]