Monitor Prawniczy
nr 7/2013
Koszty naprawy pojazdu w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
Autor jest sędzią w Sądzie Okręgowym w Warszawie oraz adiunktem w Europejskiej Wyższej Szkole Prawa i Administracji w Warszawie.
Abstrakt
Zakład ubezpieczeń zobowiązany jest na żądanie poszkodowanego do wypłaty, w ramach odpowiedzialności z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego, odszkodowania obejmującego celowe i ekonomicznie uzasadnione koszty nowych części i materiałów służących do naprawy uszkodzonego pojazdu. Jeżeli ubezpieczyciel wykaże, że prowadzi to do wzrostu wartości pojazdu, odszkodowanie może ulec obniżeniu o kwotę odpowiadającą temu wzrostowi.
Uchwała SN (7) z 12.4.2012 r., III CZP 80/11, OSNC Nr 10/2012, poz. 112
Istota problemu
Glosowana uchwała porusza niezwykle istotną kwestię praktyczną, ważną dla osób poszkodowanych, których pojazdy uległy uszkodzeniu w kolizji drogowej (wypadku drogowym), a związaną z zakresem odpowiedzialności ubezpieczyciela odpowiadającego za sprawcę szkody na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadacza pojazdu mechanicznego. Jest ważna również z punktu widzenia teorii prawa cywilnego, gdyż odnosi się do dwóch przesłanek odpowiedzialności deliktowej sprawcy, a mianowicie związku przyczynowego i szkody.
Uchwała odnosi się stricte do kosztów części zamiennych i materiałów służących do naprawy uszkodzonego pojazdu, jednak jej walor jest szerszy, albowiem odnieść ją należy generalnie do kosztów naprawy takiego pojazdu, do których zaliczyć należy również koszty robocizny. Uchwała ta stanowi niejako całość z innymi uchwałami 7 sędziów Sądu Najwyższego, a mianowicie z 17.11.2011 r.1 oraz 13.3.2012 r.2 Pierwsza z nich dotyczyła objęcia odpowiedzialnością wynikającą z umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych kosztów najmu pojazdu zastępczego, gdy dochodzi do uszkodzenia albo zniszczenia pojazdu mechanicznego niesłużącego do prowadzenia działalności gospodarczej, natomiast druga objęcia tą odpowiedzialnością kosztów pomocy świadczonej przez osobę mającą niezbędne kwalifikacje zawodowe, poniesionych przez poszkodowanego w postępowaniu przedsądowym prowadzonym przez ubezpieczyciela.
Każda z tych trzech uchwał, a więc i przedmiotowa, była podejmowana przez SN po rozstrzygnięciu zagadnienia prawnego przedstawionego przez Rzecznika Ubezpieczonych, który zauważył wagę problemu i istniejące w orzecznictwie sądów powszechnych rozbieżności dotyczące zakresu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, ale przede wszystkim postępowania ubezpieczycieli, sprowadzające się do pomniejszania kwoty należnego odszkodowania o tzw. potrącenie amortyzacyjne (zwane też urealnieniem) w odniesieniu do części zamiennych, jak i materiałów lakierniczych koniecznych do naprawy uszkodzonego pojazdu, co miałoby wynikać z faktu, że w momencie powstania szkody pojazd jest przez jakiś czas eksploatowany. Ubezpieczyciele uzasadniają bowiem, że skoro wymieniana część była już eksploatowana przez pewien czas, to poszkodowany – uzyskujący część nową – wzbogaca się, gdyż zamiast części, której wartość w chwili wypadku była już niewątpliwie niższa, w jego samochodzie pojawia się element nowy, pełnowartościowy. Przyjęcie takiego stanowiska implikowałoby wniosek, że odszkodowanie przekazywane przez ubezpieczyciela sprawcy szkody, zamiast przywrócić stan pojazdu (uszkodzonej rzeczy) do stanu sprzed szkody, powodowałoby nieuzasadnione wzbogacenie poszkodowanego, w wyniku czego uzyskiwałby on dodatkowe korzyści, co pozostawałoby w sprzeczności z zasadą compensatio lucri cum damno.
Rozliczenie fakturowe i kosztorysowe
Odnosząc się do powyższej kwestii, w pierwszej kolejności należy wskazać, że jak wynika z art. 34 ust. 1 i art. 36 ust. 1 ustawy z 22.5.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych3, z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem m.in. utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Takie odszkodowanie ustala się w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej. Natomiast w świetle art. 822 § 1 KC, przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony.
Odpowiedzialność ubezpieczyciela jest więc pochodną odpowiedzialności sprawcy szkody, tj. ubezpieczyciel odpowiada wobec poszkodowanego wówczas, gdy odpowiedzialność ponosi osoba, z którą ma on zawartą umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierujący pojazdem objęty takim ubezpieczeniem, i w zakresie, w jakim odpowiedzialność ponosi sprawca szkody. Nie zwalnia to od odpowiedzialności samego sprawcę szkody, o czym przesądza treść art. 822 § 4 KC, który daje poszkodowanemu jedynie uprawnienie do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przeciwko ubezpieczycielowi sprawcy.
Natomiast zgodnie z art. 363 § 1 w zw. z art. 361 § 2 KC poszkodowanemu przysługuje wybór sposobu naprawienia szkody, chyba że [...]
