Abstrakt

I. Ustawa – Prawo upadłościowe i naprawcze¹ zawiera szczególne przepisy dotyczące bezskuteczności w stosunku do masy upadłości niektórych czynności prawnych upadłego dokonanych przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości (art. 127–135 PrUpN). Bezskuteczność ta dotyczy masy upadłości, czyli w istocie wszystkich wierzycieli upadłościowych². Wśród czynności objętych tą regulacją należy wyróżnić takie, które są bezskuteczne wobec masy upadłości z mocy prawa, co eliminuje potrzebę uchylania ich skutków w drodze kształtującego orzeczenia sądu (art. 127–128 PrUpN), oraz takie, których bezskuteczność może zostać orzeczona konstytutywnym postanowieniem sędziego-komisarza (art. 129–130 PrUPN). W drugiej grupie czynności specyfika unormowań PrUpN w zestawieniu z przepisami art. 527 i n. KC sprowadza się przede wszystkim do uproszczenia trybu orzekania bezskuteczności czynności prawnej – miejsce odrębnego postępowania rozpoznawczego zakończonego wyrokiem zajmuje postępowanie kończące się zażaleniem na postanowienie sędziego-komisarza – oraz rezygnacji z konieczności odrębnego wykazywania, że czynność została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli³. Czynności prawne określone w art. 129–130 PrUpN, podobnie zresztą jak czynności prawne bezskuteczne wobec masy upadłości z mocy prawa, za krzywdzące wobec wierzycieli uznaje implicite sama ustawa⁴, z racji ich treści i okoliczności, w jakich zostają dokonane. W literaturze i orzecznictwie zgodnie podkreśla się, że art. 127–135 PrUpN są regulacją szczególną wobec przepisów art. 527 i n. KC⁵, które w zakresie nieunormowanym w PrUpN odpowiednio stosuje się do zaskarżania czynności upadłego dokonanych z pokrzywdzeniem wierzycieli (art. 131 PrUpN).

Zgodnie z art. 130 ust. 1 PrUpN, szczególne unormowanie dotyczące trybu orzekania bezskuteczności w stosunku do masy upadłości dotyczy m.in. czynności polegającej na udzieleniu zabezpieczenia przez obciążenie majątku upadłego hipoteką. Czynność ta, na wniosek osób wskazanych w tym przepisie, powinna zostać uznana przez sędziego--komisarza za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości, jeżeli spełnione zostały trzy przesłanki. Po pierwsze, ustanawiający hipotekę upadły nie był dłużnikiem osobistym zabezpieczanego wierzyciela. Po drugie, do ustanowienia obciążenia hipotecznego doszło w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Po trzecie, w związku z ustanowieniem obciążenia upadły nie otrzymał żadnego świadczenia (art. 130 ust. 1 PrUpN)⁶.

II. W sprawie rozstrzygniętej uchwałą SN z 8.8.2012 r.⁷, wątpliwości nie budziło spełnienie dwóch ostatnich warunków. Poza sporem pozostawało, że upadły ustanowił na swoim majątku hipotekę w rocznym okresie objętym działaniem art. 130 ust. 1 PrUpN, nie uzyskawszy w zamian żadnego świadczenia. Tym, co sprawiło, że sprawa trafiła na wokandę SN, był natomiast [...]