Abstrakt

W artykule przedstawione zostały najistotniejsze zagadnienia obejmujące uregulowania wpływu ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika na proces dotyczący masy upadłości w sprawach z zakresu prawa pracy w porównaniu z rozwiązaniami prawnymi odnoszącymi się do procesu niedotyczącego masy upadłości w takich sprawach. Autor podejmuje analizę kwestii znaczenia procesowego ogłoszenia upadłości likwidacyjnej w stosunku do tego rodzaju procesu oraz skutków procesowych, jakie powoduje dla takiego procesu wszczęcie właściwego postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku dłużnika.

Regulacje prawne odnoszące się do wpływu ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika na toczące się procesowe postępowanie odrębne w sprawach z zakresu prawa pracy wszczęte przez dłużnika lub przeciwko niemu przed dniem ogłoszenia takiej upadłości

W zakresie rozwiązań prawnych odnoszących się do wpływu ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika na toczące się procesowe postępowanie odrębne w sprawach z zakresu prawa pracy wszczęte przez dłużnika lub przeciwko niemu przed dniem ogłoszenia takiej upadłości, należy wyróżnić regulacje prawne dotyczące zawieszenia postępowania, tj. art. 174 § 1 pkt 4 KPC oraz regulacje prawne wiążące się z podjęciem postępowania zawieszonego na tej podstawie prawnej, czyli art. 180 § 1 pkt 5 KPC. Z regulacjami tymi pozostają w związku także przepisy odnoszące się do skutków procesowych zawieszenia postępowania, jak i jego podjęcia, na wyżej wymienionych podstawach prawnych.

1. Regulacje prawne dotyczące zawieszenia postępowania na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 KPC i skutków procesowych takiego zawieszenia

Jak już zauważono, kwestia wpływu ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika na procesowe postępowanie odrębne w sprawach z zakresu prawa pracy wszczęte przez dłużnika lub przeciwko niemu przed dniem ogłoszenia takiej upadłości została uregulowana w art. 174 § 1 pkt 4 in fine KPC. Obecne brzmienie przepisu jest odmienne od jego redakcji obowiązującej przed 3.5.2012 r. Ustawa z 16.9.2011 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw¹ zniosła zróżnicowanie skutków ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika dla toczących się postępowań cywilnych dotyczących masy upadłości, w tym rzecz jasna procesowego postępowania odrębnego w sprawach z zakresu prawa pracy.

Należy zauważyć, iż ustawa z 16.11.2006 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw², która weszła w życie w dniu 20.3.2007 r., wprowadziła w art. 174 § 1 pkt 4 i art. 1821 KPC dystynkcję w zakresie procesowego znaczenia ogłoszenia upadłości likwidacyjnej w stosunku do cywilnych postępowań dotyczących masy upadłości. Istota tej dystynkcji polegała na tym, że pierwszy przepis regulował skutki ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika dla toczących się cywilnych postępowań dotyczących masy upadłości wszczętych przez dłużnika (zawieszenie postępowania), natomiast drugi przepis odnosił się do skutków ogłoszenia takiej upadłości dla cywilnych postępowań dotyczących masy upadłości o wierzytelności podlegające procedurze zgłoszenia i uznania w postępowaniu upadłościowym (art. 236 i n. PrUpN³) wszczętych przeciwko dłużnikowi (umorzenie postępowania)⁴. W rezultacie rozróżnienie pomiędzy art. 174 § 1 pkt 4 i art. 1821 KPC, co do dalszej kontynuacji procesu dotyczącego masy upadłości, sprowadzało się do tego, że zawieszenie postępowania wszczętego przez upadłego powodowało wstrzymanie biegu takiego procesu, zaś umorzenie postępowania zamykało w procesie drogę do wydania prawomocnego wyroku przeciwko upadłemu, jeżeli roszczenie procesowe dotyczyło wierzytelności podlegającej procedurze zgłoszenia i uznania w postępowaniu upadłościowym⁵. Z uwagi na krytykę takiego ukształtowania skutków ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika⁶, ustawodawca mocą art. 1 pkt 20–22 ZmKPCU zmodyfikował art. 174 § 1 pkt 4 oraz § 3, a także art. 180 § 1 pkt 5 oraz uchylił art. 1821 KPC⁷. Jak zaznaczono w uzasadnieniu z 14.6.2011 r. do projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw⁸, zaproponowane rozwiązanie stanowi powrót do rozwiązań prawnych mających długą ponad 80-letnią tradycję.

Wobec wyeliminowania z porządku prawnego art. 1821 KPC, powstaje pytanie o stosunek art. 174 § 1 pkt 4 do art. 180 § 1 pkt 5 KPC. Łączna analiza tych przepisów prowadzi do wniosku, że przytoczone normy kolizyjne pozostają względem siebie w takiej relacji, że uzupełniają się wzajemnie. W tym sensie, art. 174 § 1 pkt 4 KPC reguluje zawieszenie każdego postępowania dotyczącego masy upadłości wszczętego przed ogłoszeniem upadłości likwidacyjnej, zaś art. 180 § 1 pkt 5 KPC odnosi się do podjęcia każdego postępowania zawieszonego na podstawie tego pierwszego przepisu⁹.

Z punktu widzenia art. 174 § 1 pkt 4 KPC należy poddać badaniu elementy tej normy kolizyjnej w zakresie jej podmiotowego, przedmiotowego oraz czasowego oddziaływania¹⁰.

Odnosząc się do pierwszego z wyżej wymienionych elementów normy kolizyjnej należy wyjaśnić, że przepis znajdzie zastosowanie w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku strony. Oznacza to, że norma dotyczy podmiotu postępowania cywilnego występującego zarówno po stronie powoda, jak i po stronie pozwanego, który został postawiony w stan upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika, także wówczas gdy podmiot ten zajmuje pozycję współuczestnika procesowego. Jednak w zależności od rodzaju współuczestnictwa procesowego, sąd zawiesza postępowanie wobec wszystkich współuczestników procesowych albo w stosunku do upadłego. Z pierwszą sytuacją będziemy mieć do czynienia, gdy doszło do ogłoszenia upadłości likwidacyjnej dłużnika, który jest współuczestnikiem jednolitym lub koniecznym¹¹. Natomiast drugi przypadek nastąpi, gdy [...]