Abstrakt

I. Wykładnia przepisów postępowania egzekucyjnego, ingerującego w konstytucyjnie chronione wartości, wymaga ścisłego przestrzegania zasady legalizmu. Zasadniczym celem egzekucji w sprawach cywilnych, wynikającym z jej istoty, jest jednak skuteczność, która osiągana może być dzięki sprawnemu i szybkiemu działaniu organu egzekucyjnego¹. Tytuł wykonawczy, określający świadczenie podlegające przymusowej realizacji, umożliwia, co do zasady, prowadzenie egzekucji o całe objęte nim roszczenie i ze wszystkich części majątku dłużnika. Wierzyciel pełni w postępowaniu egzekucyjnym rolę gestora, decyduje nie tylko o jego wszczęciu, lecz także określa, w jaki sposób egzekucja ma być prowadzona. Zasada dyspozycyjności ogrywa w postępowaniu egzekucyjnym istotną rolę, lecz zakres jej stosowania musi uwzględniać specyfikę i charakter poszczególnych rodzajów i sposobów prowadzenia egzekucji.

Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego zostało uregulowane przede wszystkim w przepisach art. 818–828 KPC, które stanowią lex specialis w stosunku do przepisów Części pierwszej Kodeksu. Jednocześnie mają one charakter ogólny, gdyż stosuje się je we wszystkich rodzajach egzekucji, bez względu na sposób jej prowadzenia². Umorzenie postępowania egzekucyjnego przewidziane jest w razie powstania przeszkód uniemożliwiających dalsze prowadzenie postępowania o charakterze trwałym (nieusuwalnym), z uwagi na długotrwałość zawieszenia albo z innych przyczyn³. Kodeks wyodrębnia trzy rodzaje umorzenia postępowania egzekucyjnego, tj. z mocy prawa (art. 823 KPC), z urzędu (art. 824 KPC), jak również na wniosek (art. 825 KPC)⁴. Umorzenie oznacza nie tylko formalne zakończenie prowadzonego postępowania, lecz wiąże się także z uchyleniem wszystkich dokonanych wcześniej czynności egzekucyjnych⁵, w związku z czym dłużnik odzyskuje prawo decydowania o przedmiocie, do którego skierowana była egzekucja⁶.

Zgodnie z art. 823 KPC, postępowanie egzekucyjne umarza się z mocy samego prawa, jeżeli wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania⁷. Bieg terminu rozpoczyna się od dnia dokonania ostatniej czynności egzekucyjnej, zaś w razie zawieszenia postępowania biegnie on od ustania przyczyny zawieszenia⁸. Umorzenie postępowania może być następstwem bierności i opieszałości wierzyciela, polegających na niedokonywaniu pożądanych i niezbędnych czynności w toku postępowania⁹. Instytucja ta likwiduje niepewność związaną z bezczynnością stron i upływem czasu¹⁰. Artykuł 823 KPC wprowadza rygorystyczną sankcję¹¹, ma dyscyplinować i mobilizować wierzyciela do aktywności w postępowaniu egzekucyjnym¹². W tym znaczeniu regulacja ta może być rozumiana jako jeden z instrumentów usprawniających postępowanie. Okres zawieszenia postępowania egzekucyjnego nie może trwać dłużej niż rok. W sytuacji, w której wierzyciel de facto rezygnuje z realizacji uprawnienia określonego w tytule wykonawczym, czy nie zamierza kontynuować wszczętej egzekucji, nie musi podejmować żadnych czynności. Niezależnie od motywów i przyczyn bezczynności, upływ czasu stwarza konieczność zastosowania normy wyrażonej w art. 823 KPC.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego w związku z bezczynnością wierzyciela następuje z mocy prawa (ex lege). Postanowienie sądu o umorzeniu postępowania ma charakter deklaratywny, gdyż stwierdza wystąpienie przesłanki umorzenia postępowania. Orzeczenie sądu jest zaskarżalne zażaleniem¹³. Zarówno w doktrynie¹⁴, jak i judykaturze¹⁵ kwestionowana bywa [...]